Są nowe zasady organizacji przewozów pasażerskich

W najbliższy czwartek (3 grudnia 2009 r.) zaczną obowiązywać przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczące świadczenia usług publicznych w zakresie kolejowego i drogowego transportu pasażerskiego nr 1370/2007 (DzUrzUEL z 2007 r. nr 315, poz. 1).

Warto znać treść tego aktu, ponieważ jego przepisy obowiązują w Polsce bezpośrednio, bez konieczności wprowadzania (transpozycji) jego treści do prawa krajowego. Polski ustawodawca zobowiązany będzie uchylić wszystkie akty, które są niezgodne z treścią tego rozporządzenia.

Usługi w zakresie transportu pasażerskiego będą świadczone według jednego z czterech modeli, o których mowa w art. 5 rozporządzenia.

[srodtytul]Model 1 – samodzielnie[/srodtytul]

Polega on na samodzielnym świadczeniu usług przez instytucję publiczną, którą może być np. jednostka samorządu terytorialnego. [b]Usługi w tym zakresie będą realizowane przy pomocy jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, utworzonych np. przez gminy (powiaty, województwa samorządowe).[/b] Będą to przede wszystkim jednostki budżetowe oraz zakłady budżetowe.

Model ten może być wykorzystywany do świadczenia usług przez pojedyncze samorządy, jak również przez ich grupy: związki komunalne i porozumienia komunalne.

[srodtytul]Model 2 – zlecenie podmiotowi wewnętrznemu[/srodtytul]

Zgodnie z jego założeniami usługi w transporcie publicznym mają być świadczone na podstawie zamówienia udzielonego podmiotowi wewnętrznemu, czyli odrębnej prawnie jednostce podlegającej kontroli właściwego organu lokalnego (gminy, powiatu, województwa samorządowego).

Kto może być takim podmiotem?

W przypadku jednostek samorządu terytorialnego będą to przede wszystkim utworzone przez nie spółki prawa handlowego, ale nie tylko. Ocena bowiem, czy daną spółkę można uznać za podmiot wewnętrzny, powinna być dokonywana indywidualnie, w oparciu o przewidziane w przepisach rozporządzenia 1370/2007 kryterium stopnia kontroli, jakiej podlega ze strony np. gminy. Zgodnie z definicją zawartą w art. 2 lit. j kontrola taka musi być analogiczna do tej, jaką jednostka samorządu terytorialnego sprawuje wobec własnych służb.

Przepisy rozporządzenia stwierdzają wyraźnie, że [b]do uznania danego podmiotu za wewnętrzny nie jest konieczne posiadanie przez np. gminę pełnej własności.[/b] Oznacza to, że może to być również spółka, w której poza gminą udziałowcami są także i inne podmioty, a w konsekwencji jednostka samorządowa nie jest właścicielem 100 proc. akcji czy udziałów.

Podmiot wewnętrzny musi powierzone mu do wykonywania usługi świadczyć samodzielnie. Przepisy rozporządzenia WE ograniczają bowiem możliwość korzystania z podwykonawców. Ponadto taki podmiot wewnętrzny nie ma możliwości uczestniczyć w przetargach na świadczenie usług w transporcie pasażerskim organizowanych poza obszarem macierzystej gminy (powiatu, województwa).

Zakaz ten dotyczy także jednostki zależnej od podmiotu wewnętrznego. Jedynym wyjątkiem jest sytuacja, gdy samorządy w zakresie transportu ze sobą współpracują w przewidzianych prawem formach (porozumienie, związek komunalny). W takiej sytuacji spółka, która jest podmiotem wewnętrznym w stosunku do przynajmniej jednego ze współpracujących samorządów, może świadczyć usługi na terenie pozostałych, uczestniczących w porozumieniu lub związku.

[srodtytul]Model 3 – przetarg na usługi[/srodtytul]

Metoda ta zakłada [b]powierzenie świadczenia usług w zakresie transportu pasażerskiego podmiotowi zewnętrznemu.[/b] Następuje to w drodze właściwej do udzielania zamówień publicznych.

Ponieważ przepisy omawianego rozporządzenia żadnych szczególnych rozwiązań w tym zakresie nie przewidują, należy stwierdzić, że wybór zleceniobiorcy powinien nastąpić zgodnie z przepisami [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=247401]ustawy z 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (tekst jedn. DzU z 2007 r. nr 223, poz. 1655 ze zm.).[/link]

[srodtytul]Model 4 – zamówienie bezpośrednie[/srodtytul]

Osobom trzecim, niebędącym podmiotami wewnętrznymi, można powierzyć świadczenie usług w transporcie publicznym, udzielając zamówienia bezpośredniego. Może to nastąpić jednak jedynie po spełnieniu określonych warunków.

Mianowicie, gdy [b]średnia wartość roczna usług jest szacowana na mniej niż milion euro lub wymiar świadczonych usług jest mniejszy niż 300 tys.[/b] km rocznie. Progi te ulegają podwyższeniu, jeżeli usługi mają być świadczone przez przedsiębiorcę posiadającego więcej niż 23 pojazdy. W takim wypadku limity wynoszą 2 mln euro lub 600 tys. km rocznie.

Ponadto zastosowanie zamówienia bezpośredniego jest możliwe w przypadku usług świadczonych w transporcie kolejowym, pod warunkiem, że nie jest ono udzielane podmiotowi wewnętrznemu i że nie sprzeciwiają się temu przepisy prawa krajowego. Model ten można również zastosować w sytuacjach wyjątkowych, np. w przypadku zakłóceń w świadczeniu usług transportowych.

[ramka][b]Uwaga [/b]

Co prawda przepisy rozporządzenia wchodzą w życie 3 grudnia 2009 r., ale ich bezwzględne stosowanie nastąpi dopiero od 3 grudnia 2019 r.