Potrzebna jest ustrojowa korekta

Zapowiedź zmiany podziału kraju na starostwa pojawiła się w projekcie strategii „Sprawne państwo 2011 – 2020" (SSP), który ostatnio został przekazany do zaopiniowania samorządowcom. Zapis ten zelektryzował wielu starostów. Czy przypadkiem, jak się obawiają, nie oznacza to zawoalowanej woli likwidacji powiatów, czy chodzi tylko o racjonalizację dotychczasowego podziału?

Naprawić błędy

Rząd zamierza jak najszybciej uchwalić SSP. Dokument jest następstwem przyjęcia w 2009 r. „Planu uporządkowania strategii rozwoju", na który składa się dziewięć zintegrowanych strategii, w tym m.in. rozwoju regionalnego. Dzięki „Sprawnemu państwu" ma się m.in. poprawić efektywność instytucji publicznych, zarządzanie rozwojem kraju, jakość aktów prawnych czy reforma finansów publicznych.

W wyniku reformy administracyjnej w 1998 r. powstało 308 powiatów ziemskich i 65 grodzkich. Dziś grodzkich jest tyle samo, natomiast liczba ziemskich wzrosła do 314. Wprawdzie w ustawie o dochodach jednostek samorządowych istnieje możliwość łączenia jednostek, jednak mimo zachęt finansowych zapisanych w tej ustawie powiaty wolały się dzielić, niż łączyć, powstały więc małe i niefunkcjonalne jednostki. Projekt SSP obiecuje naprawić błędy pierwotnej reformy i poddać analizie „efektywność funkcjonowania powiatów i realizowanych przez nie zadań".

– Sam projekt oceniamy pozytywnie. Zależy nam natomiast, aby korekta następowała oddolnie i ewolucyjnie – mówi Cezary Gabryjączyk, starosta łaski. – Łączenie powiatów ma sens, ponieważ zdajemy sobie sprawę, iż funkcjonowanie części z nich mija się z celem. Motywacją do łączenia powinny się stać instrumenty finansowe, na przykład możliwość pozyskania środków unijnych na projekty inwestycyjne.

Mniej gmin

Dariusz Strugała, wójt wielkopolskiej gminy Jaraczewo, twierdzi, że w razie likwidacji powiatów dałby radę przejąć ich obowiązki, pod warunkiem że otrzymałby odpowiednie środki na zadania.

– To rozwiązanie wymaga jednak dojrzałości politycznej, dlatego możliwa jest raczej racjonalizacja liczby powiatów poprzez ich zmniejszenie – mówi.

Podobnego zdania jest Edward Trojanowski, sekretarz generalny Związku Gmin Wiejskich, który twierdzi, że praktycznie powiaty nie muszą istnieć. Wcześniej ich kompetencje posiadały gminy. Tyle że dylematy istnieją również w przypadku małych wiejskich gmin, o czym SSP również wspomina.

Zdaniem autorów projektu przyjęty 20 lat temu model podziału kraju na gminy staje się powoli anachroniczny, ponieważ nie uwzględnia wielu czynników, np. poprawy infrastruktury komunikacyjnej czy dostępu do Internetu, przez który można załatwić wiele spraw. Korekta podziału dotyczyłaby więc także niektórych gmin wiejskich.

– Jednak łączenie jednostek nie służy wypracowanej wcześniej integracji mieszkańców. Być może w niektórych z nich warto wprowadzić francuskie rozwiązanie polegające na zleceniu obsługi mniejszej gminy przez większą – twierdzi Trojanowski.

Zdaniem przedstawicieli Unii Metropolii Polskich reformy administracyjne z 1998 r. od początku nie sprzyjały gospodarce, ponieważ głównym przesłaniem stało się budowanie małych ojczyzn, a nie modernizacja kraju. Dlatego UMP zaproponowała, aby wprowadzić do SSP konieczność utworzenia jednostek zastępujących powiaty z obszaru metropolitalnego, z organami obdarzonymi mandatem demokratycznym. Przypomnijmy jednak, że debata na ten temat trwa już ponad dziesięć lat. Jak będzie tym razem? Samorządowcy już upominają się o przedłużenie terminu w sprawie korekty, np. do 2020 r.

Opinia

prof. Zbigniew Strzelecki, Szkoła Główna Handlowa

Konsekwencje reformy powiatowej były znane od początku, czyli od 1998 r. Niestety o innym modelu reformy administracyjnej nikt wówczas nie chciał słyszeć. W obecny zainwestowaliśmy potężne pieniądze po to, aby się przekonać, że wiele powiatów jest  niewydolnych ekonomicznie. Jednocześnie wśród samorządowców powiatowych tkwią ogromne ambicje i wola realizacji idei samorządności. Po dziesięciu latach funkcjonowania powiatów ich likwidacja byłaby jednak wątpliwym celem. Wydaje się zatem, że naprawa reformy powiatowej powinna być ewolucyjna i polegać na wzmacnianiu tych jednostek, np. poprzez ich łączenie.

Czytaj także w serwisie:

Samorząd

»

Ustrój i kompetencje