Ciche wybory: obsadzenie mandatów bez głosowania

Zarówno pod rządami ustawy ?z 16 lipca 1998 r. – Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw, jak ?i zgodnie z obowiązującą ustawą 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy zasadą było i jest, że obsadzenie mandatu radnego następuje ?w drodze głosowania mieszkańców (wybór). Od tej zasady ustawodawca wprowadził jednak wyjątek. Czasami bowiem kandydat zostaje radnym bez przeprowadzania głosowania mieszkańców.

Liczba kandydatów

Zgodnie z art. 380 kodeksu wyborczego jeżeli w okręgu wyborczym w wyborach do rady zarejestrowana liczba kandydatów jest równa liczbie radnych wybieranych w danym okręgu wyborczym lub od niej mniejsza, głosowania nie przeprowadza się, a za wybranych na radnych terytorialna komisja wyborcza uznaje zarejestrowanych kandydatów, ?a odpowiednio pozostałe mandaty pozostają nieobsadzone. W takiej sytuacji konieczne jest przeprowadzenie wyborów uzupełniających.

Jak wyjaśnia dr Anna Wierzbica z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego, wówczas właściwa terytorialna komisja wyborcza niezwłocznie zawiadamia wyborców danego okręgu wyborczego o przyczynach obsadzenia mandatów bez głosowania w formie obwieszczenia, którego druk i rozplakatowanie zapewnia odpowiednio wójt, starosta i marszałek województwa.

Jeden egzemplarz obwieszczenia przekazuje się niezwłocznie komisarzowi wyborczemu. Komisja wyborcza sporządza odpowiedni protokół z obsadzenia mandatu radnego bez głosowania w okręgu wyborczym, którego wzór ustala Państwowa Komisja Wyborcza.

WAŻNE

Przepisy kodeksu wyborczego nie przewidują możliwości oprotestowania obsadzenia mandatów radnych bez głosowania, jednak komisarz wyborczy sprawdza prawidłowość tak obsadzonych mandatów. W razie stwierdzenia nieprawidłowości zarządza ponowne przeprowadzenie czynności związanych z obsadzeniem mandatów i zawiadamia o tym niezwłocznie Państwową Komisję Wyborczą.

Kiedy losowanie

A co będzie, jeśli dwóch kandydatów w danym okręgu wyborczym otrzyma taką samą liczbę głosów? Czy wówczas należy przeprowadzić – podobnie jak ?w przypadku wyboru wójta (burmistrza, prezydenta miasta) – drugą turę wyborów?

– Stosownie do art. 443 § 1 kodeksu wyborczego w wyborach do rad gminy niebędącej miastem na prawach powiatu za wybranych w danym okręgu wyborczym uważa się tych kandydatów, którzy otrzymali kolejno największą liczbę ważnie oddanych głosów – tłumaczy Anna Wierzbica. – Jest to tzw. zasada większości względnej – dodaje.

Natomiast w sytuacji, w której dwóch lub więcej kandydatów otrzyma równą liczbę głosów uprawniającą do uzyskania mandatu, o wyborze decyduje większa liczba obwodów, w których kandydaci otrzymali największą liczbę głosów, a gdyby i liczby obwodów były równe – rozstrzyga losowanie przeprowadzone przez komisję.

Tryb przeprowadzenia losowania, o którym mowa, określa Państwowa Komisja Wyborcza.

– Jakiekolwiek odstępstwo od trybu losowania ustalonego przez PKW jest niedopuszczalne – mówi Bogusław Dauter, sędzia Naczelnego Sądu Administracyjnego i członek Państwowej Komisji Wyborczej. – Mogłoby to bowiem budzić wątpliwości co do obiektywizmu działania komisji – tłumaczy.

Wójta wybierze rada

Za wybranego na wójta uważa się tego kandydata, który w głosowaniu otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów (art. 473 kodeksu wyborczego). Jeżeli żaden z kandydatów nie otrzymał takiej liczby ważnie oddanych głosów, 14. dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie. Biorą w nim udział dwaj kandydaci, którzy ?w pierwszym głosowaniu otrzymali największą liczbę ważnie oddanych głosów.

W przypadku gdy obaj kandydaci w ponownym głosowaniu otrzymają tę samą liczbę głosów, za wybranego uważa się tego kandydata, który w większej liczbie obwodów głosowania otrzymał więcej głosów niż drugi kandydat. Jeżeli liczby tych obwodów byłyby równe, o wyborze wójta rozstrzyga losowanie przeprowadzone przez gminną komisję wyborczą. W losowaniu mają prawo uczestniczenia obaj kandydaci lub pełnomocnicy wyborczy ich komitetów wyborczych.

Przepisy kodeksu wyborczego odmiennie regulują natomiast zasady przeprowadzania wyborów wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w sytuacji, gdy w danej gminie nie zarejestrował się żaden kandydat albo gdy zgłosił się tylko jeden chętny na to stanowisko.

Sytuację ta reguluje art. 482 kodeksu wyborczego. Zgodnie ?z jego treścią w przypadku gdy ?w wynikającym z kalendarza wyborczego terminie nie zgłoszono żadnego kandydata lub zgłoszono tylko jednego, termin ten zostaje wydłużony o pięć dni.

Gdy ten dodatkowy termin upłynie bezskutecznie i kandydata na wójta nadal brak, to wyboru gminnego włodarza dokonuje rada gminy bezwzględną większością głosów swojego ustawowego składu i w głosowaniu tajnym.

Natomiast gdy w danej gminie zarejestrowano tylko jednego kandydata, to wybory się przeprowadza i mieszkańcy mogą oddać na niego swój głos. Zostanie on wójtem pod warunkiem, że uzyska więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli wynik jest inny, to wójta wybiera rada gminy.

podstawa prawna: Ustawa 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (DzU z 2011 r. nr 21, poz. 112 ze zm.)