Zmieni się system kontroli przetargów

Jednym z celów nowelizacji jest usprawnienie przetargów, by umożliwić szybsze wykorzystywanie środków pochodzących z Unii Europejskiej. Początkowo myślano nawet o całkowitym zniesieniu obligatoryjnej kontroli uprzedniej ze względu na to, iż jej prowadzenie wstrzymuje zawarcie umowy z wybranym wykonawcą, a zatem przedłuża procedurę.

[srodtytul]Istotne, ale nie rewolucyjne[/srodtytul]

Ostatecznie ustawodawca, chociaż istotnie przemodelował system kontroli sprawowanej przez prezesa Urzędu Zamówień Publicznych, nie zdecydował się na likwidację kontroli uprzedniej. Przeważył argument, że rezygnacja z kontroli sprawowanej przez prezesa UZP wymagałaby z jednej strony uzyskania akceptacji Komisji Europejskiej, albowiem stanowi część systemu kontroli projektów współfinansowanych z budżetu UE, z drugiej zaś oznaczała ryzyko korekt finansowych środków pochodzących z programów operacyjnych.

Zasadnicza zmiana polega na zastąpieniu modelu kontroli następczej kontrolą doraźną, a kontrola uprzednia (mająca charakter obligatoryjny w postępowaniach o wartości powyżej 10 mln euro w przypadku dostaw i usług oraz 20 mln euro w przypadku robót budowlanych) ograniczona została wyłącznie do zamówień współfinansowanych ze środków UE.

Ustawodawca zdecydował się nadać nowe brzmienie całemu rozdziałowi, wyróżniając część ogólną wspólną dla wszystkich kontroli oraz odrębnie regulację dotyczącą kontroli doraźnej i kontroli uprzedniej.

[srodtytul]Najpierw wyjaśnienia[/srodtytul]

Zasady ogólne przeprowadzania kontroli nie uległy zasadniczej zmianie. Warto jednak zwrócić uwagę na nowy instrument kontrolny przyznany prezesowi UZP. Przed wszczęciem kontroli może on przeprowadzić postępowanie wyjaśniające, którego celem jest ustalenie, czy zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że w przetargu doszło do naruszenia przepisów ustawy, które mogło mieć wpływ na jego wynik. Znowelizowana ustawa wyraźnie rozróżnia zarówno kontrolę, jak i postępowanie wyjaśniające. Dziwi więc, iż np. instytucja wyłączenia pracownika UZP z udziału w postępowaniu kontrolnym odnosi się wyłącznie do kontroli, a nie również do postępowania wyjaśniającego.

W toku postępowania wyjaśniającego i kontroli prezes UZP jest uprawniony do:

- żądania od kierownika zamawiającego kopii dokumentów związanych z postępowaniem,

- żądania pisemnych wyjaśnień w sprawach dotyczących przedmiotu kontroli zarówno od kierownika zamawiającego, jak i pracowników zamawiającego oraz – co stanowi nowość – innych podmiotów,

- zasięgania opinii biegłych.

Ustawa nie precyzuje, co należy rozumieć przez inne podmioty – czy chodzi o inne niż kierownik zamawiającego oraz jego pracownicy podmioty związane z zamawiającym, np. powołanych przez niego biegłych lub doradców, czy też o osoby trzecie, niepozostające w stosunkach prawnych z zamawiającym, np. wykonawców. Brak precyzji w tym zakresie może rodzić problemy. Wydaje się, że prawidłowy jest pierwszy sposób rozumienia tego pojęcia, biorąc pod uwagę ścisłą interpretację przepisów nakładających obowiązki na podmioty niepodlegające władztwu administracyjnemu prezesa UZP.

Warto odnotować, iż wedle nowelizacji protokół z kontroli nie musi zawierać wskazania osób odpowiedzialnych za stwierdzone naruszenia.

[srodtytul]Kontrola doraźna[/srodtytul]

Prezes UZP zyskał też prawo do kontroli doraźnej w przypadku uzasadnionego przypuszczenia, że w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego doszło do naruszenia przepisów ustawy, które mogło mieć wpływ na jego wynik. Kontrola ta może zostać wszczęta na wniosek, a podmiot wnioskujący będzie informowany o jej wszczęciu lub odmowie wszczęcia. W tym ostatnim wypadku na prezesie UZP ciąży obowiązek wskazania braku okoliczności uzasadniających wszczęcie kontroli doraźnej.

W jednym tylko przypadku wszczęcie kontroli doraźnej na wniosek jest obligatoryjne – gdy wniosek pochodzi od instytucji zarządzającej, o której mowa w przepisach o Narodowym Planie Rozwoju oraz w przepisach o zasadach prowadzenia polityki rozwoju lub o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich.

Wszczęcie kontroli może nastąpić nie później niż w ciągu czterech lat od zakończenia postępowania o udzielenie zamówienia, a nie jak dotychczas – od udzielenia zamówienia. Oznacza to, że kontroli doraźnej podlegają wszystkie zakończone przetargi, nie tylko zaś te, które zakończyły się zawarciem umowy, czyli udzieleniem zamówienia.

[srodtytul]Zgłaszanie zastrzeżeń[/srodtytul]

Kontrolę doraźną kończy doręczenie zamawiającemu informacji o jej wyniku. Podobnie jak od wyniku kontroli uprzedniej od tego również przysługuje prawo zgłoszenia umotywowanych zastrzeżeń do prezesa UZP. Prawo to nie przysługuje w przypadku kontroli następczej.

Zmienił się też tryb rozpatrywania zastrzeżeń. Prezes UZP będzie miał 15 (a nie siedem) dni na ich rozpatrzenie. Przekazanie ich do zaopiniowania Krajowej Izbie Odwoławczej będzie następować w każdym przypadku nieuwzględnienia, a nie tylko wówczas, gdy dotyczą one obowiązku unieważnienia postępowania.

[srodtytul]PRZETARGI ZA POLSKIE PIENIĄDZE POD MNIEJSZYM NADZOREM[/srodtytul]

[b]Obligatoryjna kontrola uprzednia będzie dotyczyć jedynie zamówień współfinansowanych ze środków unijnych o wartości co najmniej 10 mln euro lub 20 mln euro[/b]

Kontrola uprzednia jest przeprowadzana przed podpisaniem umowy, a jej celem jest wykrycie ewentualnych nieprawidłowości popełnionych w toku postępowania na tym etapie, aby nie doszło do wydatkowania środków publicznych z naruszeniem prawa.

Dotychczas w ramach kontroli uprzedniej można było wyróżnić kontrolę obligatoryjną (w postępowaniach o wartości powyżej 10 mln euro w przypadku dostaw i usług oraz 20 mln euro w przypadku robót budowlanych) oraz fakultatywną, przeprowadzaną najczęściej przy postępowaniach prowadzonych w trybie negocjacji bez ogłoszenia lub zamówienia z wolnej ręki, jeżeli wartość zamówienia była co najmniej równa tzw. progom unijnym.

Obecnie kontrola uprzednia ma charakter wyłącznie obligatoryjny, pod warunkiem wszakże, że wartość zamówienia lub umowy ramowej wynosi odpowiednio 10 mln lub 20 mln euro w zależności od ich przedmiotu i są one współfinansowane ze środków unijnych.

[srodtytul]Po otrzymaniu dokumentacji[/srodtytul]

Ustawa inaczej określa moment wszczęcia kontroli uprzedniej – następuje ono z chwilą doręczenia prezesowi UZP dokumentacji postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Wszczęcie kontroli uprzedniej następuje zatem automatycznie i nie wymaga dokonywania przez prezesa UZP jakichkolwiek czynności wobec podmiotu kontrolowanego. W dotychczasowym stanie prawnym wszczęcie kontroli następowało nie później niż w terminie siedmiu dni od dnia przekazania prezesowi UZP informacji o wyborze najkorzystniejszej oferty albo od dnia otrzymania zawiadomienia o wszczęciu postępowania w trybie negocjacji z ogłoszeniem lub dialogu konkurencyjnego, których wartość przekracza odpowiednio 10 mln lub 20 mln euro w zależności od przedmiotu zamówienia. Nowelizacja likwiduje obowiązek przesyłania prezesowi UZP powyższego zawiadomienia o wszczęciu postępowania w trybie negocjacji z ogłoszeniem lub dialogu konkurencyjnego.

[srodtytul]Wniosek o odstąpienie[/srodtytul]

Mimo że kontrola uprzednia ma charakter obligatoryjny, to ustawa przyznała instytucji zarządzającej prawo wnioskowania do prezesa UZP o odstąpienie od jej przeprowadzania, jeżeli w ocenie tej instytucji postępowanie zostało przeprowadzone w sposób zgodny z przepisami ustawy. Prezes UZP nie jest związany wnioskiem instytucji zarządzającej. Regulacja ta ma służyć usprawnieniu przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Kontrola uprzednia prezesa UZP nie jest bowiem jedyną kontrolą wykonywaną ex ante (a więc przed udzieleniem zamówienia) – kontrole takie w przypadku zamówień współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej wykonują również instytucje zarządzające. Gdy ustalenia poprzednio prowadzonych kontroli ex ante wskazują, że postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego zostało przeprowadzone prawidłowo, nie wydaje się celowe przedłużanie postępowania o kolejną kontrolę sprawowaną przez prezesa UZP.

[srodtytul]Zalecenia pokontrolne[/srodtytul]

Doprecyzowano, że na zamawiającym ciąży obowiązek zawiadomienia prezesa UZP o wniesieniu zarówno protestu, jak i odwołania lub skargi – po przekazaniu dokumentacji do kontroli uprzedniej. Natomiast prezes UZP wstrzymuje wykonanie kontroli uprzedniej do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia protestu, chyba że KIO uchyli zakaz zawarcia umowy przed ostatecznym rozstrzygnięciem protestu.

Nowelizacja precyzuje również, iż wszczęcie kontroli uprzedniej zawiesza bieg terminu związania ofertą do dnia zakończenia kontroli, a nie do dnia ostatecznego rozpatrzenia zastrzeżeń. Wynika to z tego, iż kontrola uprzednia niekoniecznie musi się zakończyć wniesieniem i rozpatrzeniem zastrzeżeń.