Urzędnikowi za pracę w godzinach nadliczbowych nie przysługuje odrębne wynagrodzenie

Czas pracy członków korpusu służby cywilnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę i średnio 40 godzin tygodniowo w przyjętym okresie rozliczeniowym nie dłuższym niż ?8 tygodni. W przypadkach uzasadnionych rodzajem pracy i jej organizacją mogą być stosowane rozkłady czasu pracy, w których jest dopuszczalne przedłużenie czasu pracy do 12 godzin na dobę. ?W rozkładach tych czas pracy nie może jednak przekraczać średnio 40 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym nie dłuższym niż ?12 tygodni. Tak wynika z art. 97 ust. 1 ustawy o służbie cywilnej (dalej usc). Określone normy czasu pracy są takie same zarówno dla pracowników, jak ?i urzędników służby cywilnej.

Zasady rekompensowania ich pracy ponadwymiarowej już nie.

Pragmatyka określa zasady

Ustawa o służbie cywilnej nie wprowadza własnej definicji pracy w godzinach nadliczbowych. Pomocna może tu być zatem definicja kodeksowa (art. 151 § 1 k.p.). Zgodnie z nią pracą w godzinach nadliczbowych jest praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający ?z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy.

Biorąc pod uwagę obowiązujące członków korpusu sc normy czasu pracy, pracą w godzinach nadliczbowych w podstawowym czasie pracy będzie dla nich ponad 8 godzin na dobę ?i ponadprzeciętnie 40 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym. W systemie równoważnym natomiast praca ponad dobowy wymiar czasu pracy (pod warunkiem że wynosi on co najmniej 8 godzin) oraz praca przekraczająca przeciętną 40-godzinną normę czasu pracy.

Ustawa określa też własne przesłanki dopuszczalności takiej pracy. Są nią potrzeby urzędu. Jakie?  Tego już nie precyzuje. Eksperci podkreślają, że w przeciwieństwie do rozwiązań kodeksowych, nie muszą mieć one szczególnego ani wyjątkowego charakteru. Takie przymioty potrzebne są tylko przy zlecaniu pracy nadliczbowej w nocy albo niedziele i święta.

Tylko czas wolny

Ustawa o służbie cywilnej przewiduje tylko jeden rodzaj rekompensaty za pracę ponadnormatywną. Jest nią czas wolny. Przy czym jego wysokość zależy od statusu członka korpusu służby cywilnej.

Pracownikowi sc za pracę wykonywaną na polecenie przełożonego w godzinach nadliczbowych przysługuje czas wolny w tym samym wymiarze. Bez względu zatem, ?w jaki dzień praca jest świadczona, pracownik może liczy tylko na czas wolny oddawany w proporcji 1:1. Nawet jeśli musiałby przyjść do pracy ?w niedziele lub święto, i tak dostanie tylko tyle godzin wolnego, ile faktycznie przepracował. Trudno zrozumieć, dlaczego ustawodawca pracowników sc potraktował gorzej niż pracowników kodeksowych (zatrudnionych poza korpusem służby cywilnej), którym za pracę ?w niedzielę i święto bez względu na liczbę godzin takiej pracy zawsze przysługuje dzień wolny.

Prawo urzędnika służby cywilnej do odbioru czasu wolnego zależy od tego, kiedy praca ponadnormatywna była wykonywana. I tak mają oni prawo do:

W przypadku odbioru dnia wolnego przepisy nie określają, jak długo praca w niedzielę i święto powinna być wykonywana, aby urzędnikowi taka rekompensata przysługiwała. Bez względu, więc na to ile czasu spędzi urzędnik w pracy w takie dni i tak dostanie cały ośmiogodzinny dzień wolny.

Dla tej grupy członków korpusu służby cywilnej ustawodawca nie przewidział natomiast żadnej rekompensaty za nadgodziny w dniu powszednim ani za przyjście do pracy w dniu wolnym od pracy, np. ?w wolną sobotę.

Przykład

Urzędnik służby cywilnej pracował  pod koniec czerwca w godzinach nadliczbowych. Przez 5 dni (od poniedziałku do piątku) zostawał dwie godziny dłużej w pracy. Pracował też w niedzielę, ?29 czerwca. Urzędnik ten nie otrzyma żadnej rekompensaty ?za godziny nadliczbowe przypadające w dni powszednie, ale ma prawo do dnia wolnego w zamian za pracę w niedzielę. Dzień ten powinien odebrać  ?w kolejnym tygodniu lub przed albo po urlopie wypoczynkowym, jeśli tak zawnioskuje.

Nadliczbowa czy nie

W związku z pracą w dni wolne ze względu na inne niż w kodeksie określenie w ustawie o służbie cywilnej norm czasu pracy pojawiły się wątpliwości, jak traktować pracę ?w takim dniu. Czy zważywszy, że ustawa nie przewiduje ?pięciodniowego tygodnia pracy ani nie reguluje odrębnie pracy w innym niż niedziela dniu wolnym, można do jej rekompensaty stosować przepisy kodeksu pracy (151

3

k.p.)?

W tej kwestii wypowiedział się Departament Służby Cywilnej (DSC). Porównując przepis kodeksu pracy określający normy czasu pracy do regulacji usc, wyjaśnił, że ?z art. 129 k.p. wynika, że tylko norma dobowa jest sztywna, natomiast norma tygodniowa jest normą przeciętną ustalaną w również przeciętnym pięciodniowym tygodniu pracy. Natomiast w ustawie o sc czas pracy członków korpusu służby cywilnej nie może przekraczać ośmiu godzin na dobę ?i średnio 40 godzin tygodniowo w przyjętym okresie rozliczeniowym nie dłuższym niż osiem tygodni.

Przepisy art. 97usc nie wprowadzają gwarancji przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy, natomiast w rozporządzeniu w sprawie czasu pracy pracowników urzędów administracji rządowej przewidziano zasadę, że dyrektor generalny urzędu (kierownik urzędu) ustala rozkład i wymiar czasu pracy członków korpusu służby cywilnej ?i pracowników niebędących członkami korpusu służby cywilnej. Bierze on pod uwagę, że praca powinna być wykonywana od poniedziałku do piątku w godzinach między 8.15 a 16.15.

Zdaniem DSC ze względu na brak ustawowej gwarancji przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy oraz wskazówkę zawartą w akcie wykonawczym dotyczącą ustalania rozkładu czasu pracy od poniedziałku do piątku, a więc ?w sztywno określonym pięciodniowym tygodniu pracy, należy uznać, że praca w szóstym dniu tygodnia, będącym dniem wolnym od pracy, jest pracą w godzinach nadliczbowych, ponieważ powoduje przekroczenie tygodniowej normy czasu pracy. Skoro praca w sobotę jest pracą ?w godzinach nadliczbowych, to jej rekompensowanie powinno odbywać się na zasadach przewidzianych w art. 97 ust. 6–8 ustawy o służbie cywilnej, co powoduje, że bezprzedmiotowe staje się sięganie po przepis art. 151

3

k.p., który przyznaje prawo do dnia wolnego w zamian za pracę ?w sobotę niebędącą pracą ?w godzinach nadliczbowych ze względu na to, że odbywa się w dniu wolnym wynikającym z zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy.

Oznacza to, że pracownikowi służby cywilnej wykonującemu pracę w godzinach nadliczbowych w dniu wolnym od pracy wynikającym z rozkładu czasu pracy, przysługuje czas wolnym w tym samym wymiarze. Urzędnikowi natomiast zadana rekompensata za taką pracę się nie należy.

W oczekiwaniu na zapowiedziane zmiany

Na zakończenie warto dodać, że niedostatki w regulacjach czasu pracy ustawy ?o służbie cywilnej widzą nie tylko eksperci również zagraniczni >patrz ramka, ale też rzecznik praw obywatelskich, który w sprawie występował już kilkakrotnie do rządu. Pierwszy raz w 2009 roku. Ten zapowiada stosowną nowelizacje ustawy o służbie cywilnej w tym zakresie. Powstają kolejne wersje projektów, ostatnia nosi datę 30 października 2013 r. i wciąż czeka na uchwalenie.

Autor jest radcą prawnym