Elektroniczny wywiad środowiskowy

Nowe regulacje zawarto w rozporządzeniu ministra rodziny, pacy i polityki społecznej z 25 sierpnia 2016 r. w sprawie rodzinnego wywiadu środowiskowego (dalej r.w.s.), które wydano na podstawie zmienionego od 11 września art. 107 ust. 6 ustawy o pomocy społecznej (dalej u.p.s.). Od 20 września r.w.s. zmodyfikowano rozporządzeniem ministra rodziny, pacy i polityki społecznej z 14 września 2016 r. – w zakresie wzoru legitymacji pracownika socjalnego.

R.w.s. poprzedzone było rozporządzeniem ministra pracy i polityki społecznej z 8 czerwca 2012 r. w sprawie rodzinnego wywiadu środowiskowego (DzU z 2012 r. poz. 712). Nowe przepisy częściowo powtórzyły wcześniejsze rozwiązania, zawarte w tym rozporządzeniu. W r.w.s. przewidziano jednak zmiany polegające m.in. na:

- dodaniu wzoru oświadczenia osoby, z którą przeprowadza się wywiad, potwierdzającego zapoznanie się z treścią wywiadu, prawdziwość zawartych w nim danych oraz zapoznanie się z pouczeniem o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań - w razie wypełnienia kwestionariusza wywiadu w postaci elektroniczn'ej (art. 107 ust. 5g u.p.s.),

- określeniu sposobu przeprowadzenia wywiadu u osób ubezwłasnowolnionych, a także

- uzupełnieniu kwestionariusza wywiadu.

Sposób przeprowadzenia

Zgodnie z § 2 r.w.s. wywiad przeprowadza się w terminie 14 dni roboczych od dnia powzięcia wiadomości o konieczności jego przeprowadzenia. W sprawach niecierpiących zwłoki, wymagających pilnej interwencji pracownika socjalnego, wywiad przeprowadzany jest niezwłocznie, nie później niż w terminie 2 dni roboczych od dnia powzięcia wiadomości o potrzebie przyznania świadczenia z pomocy społecznej. Wywiad przeprowadza się z osobą bądź rodziną w miejscu zamieszkania lub pobytu, w dniach roboczych, w godzinach pracy ośrodka pomocy społecznej lub powiatowego centrum pomocy rodzinie albo w innym terminie uzgodnionym z osobą lub rodziną, za zgodą kierownika jednostki organizacyjnej pomocy społecznej.

Wzór kwestionariusza wywiadu został określony w załączniku nr 1 do r.w.s. W stosunku do wcześniej obowiązujących przepisów, kwestionariusz ten uzupełniono o dwie nowe części: VIII i IX w celu umożliwienia pracownikom socjalnym ustalania sytuacji przewidzianych w ustawie o świadczeniach rodzinnych oraz w ustawie o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci. Druki kwestionariusza wywiadu sporządzone według wzoru określonego na podstawie dotychczasowych przepisów mogą być stosowane do czasu wyczerpania nakładu, ale dłużej niż przez 12 miesięcy od dnia wejścia w życie r.w.s., o ile nie dotyczą wywiadu przeprowadzanego na podstawie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (§ 15 r.w.s.).

Natomiast w załączniku nr 2 do r.w.s. określono wzór oświadczenia w przypadku przeprowadzenia wywiadu w postaci elektronicznej.

Przykład:

Po zmianach wprowadzonych w u.p.s., kwestionariusz wywiadu można wypełnić w postaci papierowej lub elektronicznej - za pomocą systemu teleinformatycznego udostępnianego bezpłatnie przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego (por. dodane od 11 września art. 107 ust. 5e-5h u.p.s.). W razie wypełnienia kwestionariusza wywiadu w postaci elektronicznej, po zatwierdzeniu jego treści przez pracownika socjalnego, osoba, z którą przeprowadza się wywiad, podpisuje oświadczenie, w którym potwierdza zapoznanie się z treścią przeprowadzonego wywiadu, prawdziwość danych zawartych w wywiadzie oraz zapoznanie się z pouczeniem o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań (wzór oświadczenia zawarto w załączniku nr 2 do r.w.s.). We wskazanym wyżej oświadczeniu pracownik socjalny, który przeprowadza wywiad, wpisuje wygenerowaną automatycznie przez system sygnaturę zatwierdzonego wywiadu w postaci elektronicznej. Wywiad ten po podpisaniu oświadczenia nie może być zmieniony w zakresie danych pozyskanych od osoby w trakcie przeprowadzanego wywiadu.

W sytuacji, gdy o przyznanie świadczenia z pomocy społecznej ubiega się osoba, do której mają zastosowanie przepisy ustawy o ochronie zdrowia psychicznego i nie można, ze względu na stan jej zdrowia, uzyskać podczas wywiadu wymaganych informacji lub dokumentów, pracownik socjalny odnotowuje ten fakt w kwestionariuszu wywiadu (§ 4 r.w.s.). W § 5 r.w.s. dodano także regulację przewidującą, że w przypadku konieczności przeprowadzenia wywiadu z osobą ubezwłasnowolnioną wywiad przeprowadza się z jej opiekunem prawnym albo kuratorem, w obecności osoby ubezwłasnowolnionej i w miejscu jej przebywania.

Przykład:

Kierownik ośrodka pomocy społecznej i kierownik powiatowego centrum pomocy rodzinie może, w drodze umowy, ustalić z małżonkiem, zstępnymi lub wstępnymi osoby ubiegającej się o wsparcie z pomocy społecznej wysokość pomocy świadczonej przez nich na rzecz tej osoby. Kierownik ośrodka pomocy społecznej ustala także w drodze umowy z małżonkiem oraz zstępnymi przed wstępnymi mieszkańca domu pomocy społecznej wysokość wnoszonej przez nich opłaty za pobyt tego mieszkańca w tym domu (art. 103 u.p.s.). Załóżmy, że małżonek, zstępni lub wstępni, o których mowa powyżej, mają miejsce zamieszkania w innej gminie niż osoba ubiegająca się o przyznanie świadczenia z pomocy społecznej. W takim przypadku wywiad może przeprowadzić pracownik socjalny ośrodka właściwego ze względu na miejsce zamieszkania tego małżonka, zstępnych bądź wstępnych, na wniosek kierownika ośrodka właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o przyznanie świadczenia (§ 7 r.w.s.).

Kopie dokumentów i legitymacja

Zgodnie z § 12 r.w.s. w aktach sprawy zamiast oryginałów można pozostawić kopie dokumentów, z wyjątkiem dowodu tożsamości, którego kopia nie jest wykonywana. Takie kopie powinny być poświadczone za zgodność z oryginałem przez pracownika socjalnego, który przeprowadza wywiad. Dokumenty można składać również w wersji elektronicznej.

W załączniku nr 3 do r.w.s. określono wzór oświadczenia o stanie majątkowym, które pozwala na ustalanie sytuacji materialnej osób i rodzin ubiegających się o świadczenia z pomocy społecznej.

Pracownik socjalny, rozpoczynając wywiad, ma obowiązek okazać legitymację (§ 14 r.w.s.). Wzór takiej legitymacji ustalono w załączniku nr 4 do r.w.s. (od 20 września wzór ten został zmodyfikowany rozporządzeniem z 14 września 2016 r.). Przewidziano jednak, że legitymacja pracownika socjalnego wydana przed dniem wejścia w życie nowych przepisów zachowuje ważność do dnia upływu terminu jej ważności.

podstawa prawna: art. 107 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 930 ze zm.)