Z dniem 1 stycznia 2016 r. weszła w życie ustawa z dnia 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw, która ponownie wprowadza instytucję asesora sądowego. W ocenie rzecznika istnieją wątpliwości, czy rozwiązania przyjęte w ustawie rzeczywiście zapewnią każdemu prawo do niezależnego, bezstronnego i niezawisłego sądu, zwłaszcza w kontekście zakresu władzy sądowniczej powierzonej asesorom.
Zgodnie z brzmieniem przepisów ustawy, zadania z zakresu wymiaru sprawiedliwości wykonują sędziowie, a w sądach rejonowych także asesorzy sądowi z wyłączeniem stosowania tymczasowego aresztowania w postępowaniu przygotowawczym oraz postępowań upadłościowych i restrukturyzacyjnych.
Zdaniem Rzecznika, asesor nie powinien orzekać również w sprawach dotyczących tymczasowego aresztowania w postępowaniu sądowym, ponieważ nie ma odpowiedniego doświadczenia zawodowego. W ustawie nie wskazano jednak w sposób wyraźny takiego ograniczenia. Zabrakło też precyzyjnego uzasadnienia powierzenia asesorom większości czynności sądowych.
Wątpliwości budzi ponadto sposób powoływania asesorów sądowych, a także powoływanie ich na okres pięciu lat, co nie zapewni asesorom poczucia stabilizacji koniecznego do wydawania sprawiedliwych rozstrzygnięć.
W związku z powyższym rzecznik zwrócił się do ministra sprawiedliwości o wskazanie, jakie argumenty zdecydowały o ponownym wprowadzeniu instytucji asesora sądowego w obecnym kształcie oraz przedstawienie stanowiska w sprawie potrzeby zmiany kwestionowanej regulacji ustawowej.
