Iustitia: projekt zmian w SN utrwala wszystkie patologie

Chodzi o poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 2870). Jego przyjęcie i wejście w życie ma odblokować fundusze unijne z Krajowego Planu Odbudowy. 

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

PiS dla pieniędzy z KPO gotowy jest zabrać dyscyplinarki nowej izbie SN

Jeszcze dziś projekt dotyczący zmian w ustawie o Sądzie Najwyższym trafi do Sejmu. Wypełni on kluczowy kamień milowy wskazany przez Komisję Europejską w sprawie KPO - zapowiedział minister ds. UE, Szymon Szynkowski vel Sęk.

"Wbrew zapewnieniom twórców, projekt ten nie realizuje jednak kamieni milowych uzgodnionych z Komisją Europejską, stanowiąc jedynie pozorną próbę ich wypełnienia. Stowarzyszenie uważa, Zagrożone są interesy obywateli, których państwo polskie pozbawia prawa do rozpoznania spraw w rozsądnym terminie przez niezależny i bezstronny sąd. To ogromna i trudna do oszacowania szkoda wyrządzona społeczeństwu. Skutkiem takich działań jest zablokowanie środków z KPO." - czytamy w opublikowanym w czwartek stanowisku Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia” na temat projektu, nad którym rozpoczęły się prace w Sejmie

"Iustitia" przypomina, że Polacy zapłacili już niemal 2 miliardy zł z tytułu kar nałożonych przez Trybunał UE za niewykonanie zabezpieczenia TSUE w sprawie dot. wadliwego systemu dyscyplinarnego sędziów. Zmiany w tym systemie i wykonanie orzeczeń TSUE oraz ETPCz są także jednym z warunków wypłaty środków z Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO). 

"Byłoby kuriozalnym, gdyby działania mające na celu obejście mechanizmu „pieniądze za praworządność”, zostały zaakceptowane, skoro ich efektem byłoby dalsze naruszenie rządów prawa." - podkreśla "Iustitia".

Stowarzyszenie w punktach przedstawia swoje zastrzeżenia do projektu:

1. Ustawa ta nie rozwiąże najważniejszego problemu, a mianowicie funkcjonowania nielegalnej Krajowej Rady Sądownictwa (KRS) i jej udziału w procedurze powoływania sędziów. Przeciwnie, projekt utrwala wszystkie patologie związane z politycznym systemem powołań sędziowskich. 

2. Ustawa jest sprzeczna z Konstytucją RP w zakresie powierzenia Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu (NSA) kompetencji do orzekania co do sędziów sądów powszechnych i Sądu Najwyższego (SN). Narusza to konstytucyjną autonomię pionów sądownictwa, z których żaden nie ma władztwa nad innym (art. 183 i 184 Konstytucji RP). Niedopuszczalnym w tym zakresie jest rozwiązanie, żeby np. o rażącej i oczywistej obrazie prawa cywilnego lub karnego przez sędziego SN, czy sądu powszechnego, miał orzekać sędzia NSA, nie stosujący tego prawa. Wynika to także z kamienia milowego, który mówi o innej izbie SN, a nie o innym sądzie (F1.1 lit. a). 

3. Projekt dokonuje niezasadnego rozróżnienia pomiędzy sędziami oraz przedstawicielami innych zawodów prawniczych, pozostawiając rozpoznawanie spraw dyscyplinarnych wszystkich innych zawodów prawniczych, poza sędziami, w gestii Izby Odpowiedzialności Zawodowej. Tymczasem prawo do sądu przysługuje każdemu, a nie tylko sędziom (art. 6 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, art. 45 Konstytucji RP). W tym zakresie więc projekt rażąco narusza zasadę równości. 

4. W NSA prawie 1/3 składu to sędziowie wadliwie powołani. Tym samym, bez wykluczenia tych osób, organ ten nie daje gwarancji, że sprawy będą rozpoznawane przez sąd ustanowiony na podstawie prawa  (art. 19 ust. 1 Traktatu o Unii Europejskiej; TUE).

5. Procedura weryfikacji, którą nakazuje wprowadzić kamień milowy F1.2, nie może niwelować skutków prawnych zasady skutecznej ochrony sądowej w połączeniu z mechanizmami stosowania prawa Unii Europejskiej (UE) przez sądy krajowe oraz skutkami postanowień zabezpieczających TSUE. Sędziów dotkniętych decyzjami Izby Dyscyplinarnej SN (ID) nie można zmuszać do skorzystania z procedury wskazanej w kamieniu milowym F1.2, tym bardziej że procedura proponowana w projekcie jest wadliwa i nie spełnia wymogów art. 19 ust. 1 TUE. Brak możliwości stosowania pozostałych mechanizmów prawa UE oraz wyboru sposobu ochrony przez sędziów dotkniętych decyzjami ID (w szczególności wobec niespełniania standardów europejskich przez procedurę prowadzoną z urzędu) naruszałby samą istotę prawa Unii, której częścią są zasady skutku bezpośredniego i pierwszeństwa prawa UE (opinia TSUE 2/13). Kamień milowy F1.2 nie może też mieć wpływu na orzeczenia sądów krajowych (SN, sądów powszechnych), które posługując się prawem unijnym w swoich orzeczeniach prawidłowo realizują skutki zasady skutecznej ochrony sądowej, bądź postanowienia zabezpieczającego TSUE.