Rządowy projekt nowelizacji ustawy o ustroju sądów

Nowelizacja ustawy o ustroju sądów powszechnych wzbudza ogromne kontrowersje. Projektów nowelizacji pojawiło się już parę, większość z nich nie wzbudziła entuzjazmu środowiska prawniczego (o planowanych zmianach czytaj więcej w serwisie: [link=http://www.rp.pl/temat/551949.html]rp.pl » Prawnicy, doradcy i biegli » Projekty ustaw i rozporządzeń » Prawo o ustroju sądów powszechnych [/link]).

[b]Zobacz [link=http://www.rzeczpospolita.pl/pliki/prawo/pdf/projekt_2010_3655.pdf]rządowy projekt z 25 listopada 2010 r.(druk 3655) PDF. [/link][/b]

[b]Poniżej przedstawiamy opinię Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Asystentów Sędziów do rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 3655, wpłynął 26-11-2010).[/b]

[i]" W imieniu Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Asystentów Sędziów proszę o odczytanie stanowiska w/w stowarzyszenia dotyczącego rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 3655, wpłynął 26-11-2010), którego pierwsze czytanie ma nastąpić na posiedzeniu Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka w dniu 14 grudnia 2010 roku.

Tytułem wstępu Ogólnopolskie Stowarzyszenie Asystentów Sędziów zgłasza wniosek formalny o połączenie do wspólnego rozpoznania przez Komisję poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych ([link=http://www.rzeczpospolita.pl/pliki/prawo/pdf/Sejm_druk_3361_2010.pdf]druk sejmowy nr 3361[/link], wpłynął 13-07-2010) oraz rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 3655), gdyż oba te projekty dotyczą m.in. tych samych zagadnień związanych ze statusem prawnym asystentów sędziów.

Jeżeli chodzi o rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 3655, wpłynął 26-11-2010) Ogólnopolskie Stowarzyszenie Asystentów Sędziów wyraża swoje następujące zastrzeżenia:

1. w art. 1 pkt 41 projektu proponowane rozwiązania art. 57a § 2-3 przewidują, iż ocena pracy asystenta sędziego należy do sędziego wizytatora i zakończona jest podsumowaniem w formie oceny kwalifikacji. Powyższe ujęcie nie uwzględnia faktu, iż asystenci sędziego nierzadko pracują w kilku wydziałach sądu lub nie są związani z konkretnym wydziałem. W konsekwencji wykonują czynności o dużym zróżnicowaniu na podstawie aktów prawnych należących do różnych gałęzi prawa. Z tego powodu wydaje się zasadnym postulat, aby ustawodawca w razie takiej konieczności przewidział możliwość powołania zespołu wizytacyjnego składającego się z kilku sędziów wizytatorów wydających wspólną ocenę kwalifikacyjną.

Takie rozwiązanie przyczyni się do pełnej analizy pracy asystenta sędziego. Wniosek ten wydaje się tym bardziej uzasadniony z uwagi na to, że sędziowie wizytatorzy (specjaliści w poszczególnych gałęziach prawa, których zadaniem jest w pierwszym rzędzie wizytacja poszczególnych wydziałów sądów) mogą koncentrować się tylko na części materiału przedstawionego przez kandydującego asystenta sędziego, marginalizując materiał będący efektem pracy w innym wydziale.

2. w art. 1 pkt 41 projektu zdaniem Stowarzyszenia należy również uzupełnić regulacje art. 57d § 3, w której wskazano jakie dokumenty należy dołączyć do oceny kwalifikacji kandydata zajmującego stanowisko asystenta sędziego. Przypuszczalnie przez przeoczenie pominięto tu zaświadczenie o złożeniu egzaminu sędziowskiego. Należy podkreślić, iż element ten występuje w art. 57c § 2 zawierającym katalog dokumentów dołączonych do oceny kwalifikacji kandydata zajmującego stanowisko referendarza. Nie ma racjonalnych powodów, aby pomijać go w katalogu z art. 57d § 3.

3. w art. 1 pkt 68 projektu w zakresie, w jakim proponowany przepis art. 153b zwalnia z konieczności przystępowania do konkursu na stanowisko referendarza sądowego osoby, które ukończyły aplikację ogólną prowadzoną przez Krajową Szkołę Sądownictwa i Prokuratury budzi wątpliwości, co do zgodności z konstytucyjnymi zasadami: równości oraz dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach. Projekt w tej części faworyzuje osoby, które ukończyły aplikację ogólną w dostępie do zawodu referendarza sądowego nad osobami, które zdały egzamin sędziowski lub prokuratorski na starych zasadach, albo ukończyły aplikację notarialną, adwokacką lub radcowską i złożyły odpowiedni egzamin, które to osoby w odróżnieniu od pierwszej grupy kandydatów na stanowisko referendarza sądowego będą musiały przystąpić do konkursu na to ostatnie stanowisko.

Taka sama uwaga dotyczy art. 1 pkt 72 projektu w zakresie w jakim proponowany art. 155c przewiduje zwolnienie osób, które ukończyły aplikację ogólną od konieczności przystępowania do konkursu na stanowisko asystenta sędziego;

4. w art. 1 pkt 69 lit d w zakresie, w jakim określa kształt delegacji ustawowej i ustala kryteria na podstawie, których kształtowane ma być wynagrodzenie zasadnicze asystentów sędziów w postaci:

- rodzaju i charakteru czynności wykonywanych przez asystentów sędziów;

- oraz poziomu wynagrodzeń urzędników sądów.

budzi wątpliwości, co do zgodności z przepisem art. 92 ust. 1 Konstytucji.

Zastrzeżenia budzi przede wszystkim wprowadzenie niejasnego i nieprecyzyjnego kryterium, od którego ma zależeć wysokość przyszłego wynagrodzenia zasadniczego asystentów sędziów w postaci rodzaju i charakteru czynności wykonywanych przez osoby zatrudnione na tym stanowisku, zwłaszcza wobec okoliczności, że szczegółowy zakres i sposób wykonywania przez asystentów czynności jest wymieniony w treści [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=167430]Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 5 listopada 2002r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobu wykonywania czynności przez asystentów sędziów (Dz.U. z 2002 r., nr. 192, poz. 1613)[/link].

Zupełnie niezrozumiałym jest też powiązanie wynagrodzeń asystentów sędziów z wynagrodzeniami urzędników sądowych, a więc pionu pracowników wspomagającego pion orzeczniczy. Projektodawcy proponując takie rozwiązanie popadają przy tym w sprzeczność. Zgodnie bowiem z projektem ustawy (art. 1 pkt 15 lit a) asystenci sędziego zostali wyraźnie włączeni obok sędziów i referendarzy sądowych do pionu orzeczniczego podległego bezpośrednio prezesowi sądu, w odróżnieniu od reszty pracowników i urzędników sądów, dla których zwierzchnikiem służbowym ma być dyrektor sądu.

W opinii Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Asystentów Sędziów uregulowanie kwestii wynagrodzeń zasadniczych asystentów sędziów powinno być przedmiotem materii ustawowej. W podobnym, tonie, stanowisko zajęło Rządowe Centrum Legislacji (opinia Rządowego Centrum Legislacji z dnia 13 listopada 2009r., RCL 10-219/09) oraz Ministerstwo Gospodarki. W opinii tego ostatniego podmiotu „wysokość wynagrodzenia zasadniczego asystentów sędziego powinna być wielkością ustalaną procentowo od wynagrodzenia sędziego sądu rejonowego i to dla wszystkich asystentów sędziego, bez względu na hierarchię sądu, w którym wykonuje swoje jednorodne, bądź podobne obowiązki służbowe. Skoro wynagrodzenie referendarza i nieistniejącego już asesora sądowego było obliczane, jako pochodna wysokość zarobków sędziego to wynagrodzenie asystenta sędziego, jako pracownika wykonującego czynności pomocnicze dla sędziego, powinno być uzależnione właśnie od wysokości zarobków sędziego, a nie referendarza, czy też innych pracowników sądowych. Bowiem referendarz realizuje swój zakres obowiązków odrębny od tych, które wykonuje sędzia. Asystent natomiast partycypuje w obowiązkach sędziego, a nie referendarza, dlatego jego wynagrodzenie winno być pochodną wynagrodzenia sędziego” (stanowisko Ministerstwa Gospodarki-Departament Regulacji Gospodarczych z dnia 9 lutego 2010r., DRE-III-022-18/10).

Należy podkreślić, że spośród wszystkich grup zawodowych pracowników wymiaru sprawiedliwości, jedynie wynagrodzenia zasadnicze asystentów sędziów ustalane są kwotowo w rozporządzeniu wykonawczym Ministra Sprawiedliwości. Inne grupy zawodowe pracowników wymiaru sprawiedliwości mają określone wynagrodzenie zasadnicze w postaci mnożników w relacji do: przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce lub do kwoty bazowej.

Zdaniem stowarzyszenia kompleksowe uregulowanie kwestii wynagrodzeń zasadniczych asystentów sędziów zawiera poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych (druk sejmowy nr 3361).

Warto również podkreślić, że projektodawcy w art. 2 pkt 8 lit. b projektu w przypadku asystentów prokuratorów wskazali m.in. na poziom wynagrodzeń prokuratorów, jaką jedną z wytycznych w oparciu, o która ma być kształtowana wysokość wynagrodzenia zasadniczego tej grupy zawodowej pracowników wymiaru sprawiedliwości, co też wskazuje na niespójność proponowanych regulacji.

5. w art. 5 pkt 7, który to zapis przewiduje utworzenie Komisji Konkursowej, która zgodnie z projektem ma uchwalać listę kandydatów na wolne stanowisko sędziowskie, zawierającą imiona i nazwiska kandydatów oraz liczbę porządkową wskazującą ich miejsce na liście- według Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Asystentów Sędziów utworzenie tego organu budzi wątpliwości konstytucyjne, gdyż organ ten wkracza w sferę uprawnień przysługujących wyłącznie Krajowej Radzie Sądownictwa. Zdaniem stowarzyszenia skoro z projektu wynika, że opinia Komisji Konkursowej ma mieć dla KRS-u jedynie pomocnicze znaczenie to utworzenie tego organu jest całkowicie zbędne i pochłaniać będzie dla wymiaru sprawiedliwości dodatkowe koszty.