Prawo karne: szwedzki sąd skazał człowieka za morderstwo mimo braku dowodów

W zeszłym tygodniu uprawomocnił się wyrok uwalniający z zarzutów ostatniego morderstwa Sture Bergwall – znanego bardziej jako Thomas Quick. A rząd szwedzki ogłosił, że powołał specjalną komisję do zbadania działania aparatu sądowniczego oraz opieki psychiatrycznej.

Skandal prawny zza Bałtyku

Urodzony w 1950 r. Thomas Quick przebywając w klinice psychiatrycznej, przyznał się do popełnienia zbrodni w czasie sesji terapeutycznych. Potem sąd apelacyjny uznał, że Quick, od 2002 r. występujący pod nazwiskiem Sture Bergwall, żadnej z ośmiu zbrodni nie popełnił.

– To bardzo ważne, by zweryfikować, jak doszło do tego, że najpierw mamy wyroki skazujące, a po ich zrewidowaniu sąd apelacyjny postanawia o uniewinnieniu – tłumaczyła decyzję o utworzeniu komisji Beatrice Ask, szwedzka minister sprawiedliwości. – To przypadek unikalny w szwedzkiej historii prawa – oceniła.

Publicyści i politycy są mniej eufemistyczni i oceniają ten fakt jako „największy skandal prawny Szwecji". Zwłaszcza że szwedzki wymiar sprawiedliwości przewiduje raczej rezygnację ze skazania winnego niż oskarżenie niewinnego, gdy nie ma dostatecznych dowodów. Lepiej bowiem, by dziewięciu przestępców żyło na wolności, niżby jeden niewinny miał siedzieć za kratkami.

Na mordercę wykreowała pacjenta pionierka szwedzkiej psychoanalizy

Przypadek Quicka, który wstrząsa całym krajem, rzeczywiście nie ma precedensu. Eksperci i opinia publiczna krytykują w nim wszystko: prowadzone przez policję śledztwo, przebieg procesu sądowego i metody leczenia w klinice psychiatrycznej w Säter, w której Bergwall przebywał. Dotychczas bowiem nigdy nie uznano oskarżonego o morderstwa za winnego w procesach, w których nie było świadków i technicznych dowodów. A jak to było możliwe w tej historii? I co zdecydowało o tym, że dziesięciu prokuratorów i osiemnastu sędziów sądu apelacyjnego po zrewidowaniu wyroku uznało, że Sture Bergwall jednak nie jest seryjnym zbrodniarzem.

By to zrozumieć, należy się dowiedzieć, co się działo w klinice psychiatrycznej w Säter, gdzie Bergwall po raz pierwszy trafił w 1970 r. z diagnozą „persona immatura", czyli antysocjalne zakłócenia osobowości. Kilka lat później zdiagnozowano go jako „persona pathologica".

Thriller z kliniką w tle

W 1991 r. Szwed został skazany na przebywanie w zamkniętym oddziale, m.in. za napad z wzięciem zakładników. W czasie sesji terapeutycznych Quick snuł opowieści, że w latach 1964–1993 zabijał na terenie Szwecji, Norwegii, Danii i Finlandii.

Z rozmów z psychiatrami wynika, że stał się mordercą już jako kilkunastoletni chłopak i był nim przez całe dorosłe życie.

Po psychoanalizie Quick wyznał, że zamordował m.in. Yenona Leviego, Therese Johannesen, Charlesa Zelmanovitsa, parę Marinus i Janni Stegehuis, Trine Jensen, Gry Storvika, Johana Asplunda, dwóch somalijskich chłopców i Örjana Sellin. Przyznał się, że z jego rąk zginęło 39 osób. Sądzony, skazany, aż w końcu uniewinniony, został za osiem z tych wszystkich zbrodni.

Okazuje się, że Quicka wykreowała na mordercę pionierka szwedzkiej psychoanalizy  Margrit Norell.

Droga do wolności Quicka jest jeszcze długa. Muszą go przebadać psychiatrzy

Uważała ona, że pacjentów można wyleczyć, jeśli w czasie terapeutycznych rozmów wywoła się u nich pamięć o tłumionych traumatycznych przeżyciach. Swoimi teoriami inspirowała kolegów z pracy. Ci chodzili nie tylko na wykłady do niej, ale także na terapię. W dokumentalnym filmie poświęconym Norell psychiatrzy opowiadali, że w klinice panowały relacje przypominające sektę. Żadne krytyczne materiały i uwagi do praktyk w niej stosowanych nie docierały do jej pracowników.

Margit Norell uważała, że Quick nie pamięta swoich traumatycznych przeżyć z dzieciństwa ani poszczególnych aktów zbrodni. W końcu jednak dzięki mentalnej manipulacji i środkom farmakologicznym zaczął je pamiętać i mówić. Opowiedział, jak w dzieciństwie był wykorzystywany seksualnie przez swojego ojca, jak zabito i pochowano na jego oczach brata. Równolegle z narracją o koszmarach z dzieciństwa pojawiały się wciąż nowe szczegóły tego, jak i w jakich okolicznościach zabijał. Były to detale, które miała prawo znać jedynie osoba znajdująca się na miejscu zbrodni.

Prawda wyjdzie na jaw

Pięć lat temu, w 2008 r., w filmie dokumentalnym Quick wyznał, że zeznania o zbrodniach nie mają nic wspólnego z rzeczywistością. Konfabulacją były też historie o bracie i krzywdach doznanych od rodziców. W 2009 r. Quick odwołał się do sądu apelacyjnego w sprawie pierwszego morderstwa. Miał go dokonać na 24-letnim Izraelczyku Yenonie Levim. W czasie procesu, w którym został uznany za winnego, powoływał się na pomocnika. Ten jednak nigdy nie został oskarżony ani kiedykolwiek wezwany na świadka. W 2010 r. Quick zostaje po raz pierwszy uniewinniony.

Następnie zostały zmienione kolejne wyroki.

Teraz rządowa komisja, na której czele stanął były sekretarz generalny Rady Europy, profesor politologii Daniel Tarchsys, ma się skupić na dwóch kwestiach.