Sztandar pochodzący z Muzeum Historycznego w Charkowie jest jedną z trzech zachowanych na świecie kozackich chorągwi hetmańskich. Ma kształt trapezu i imponujące rozmiary: ok. 6 metrów kwadratowych, najdłuższy bok liczy ponad 4 metry. Uszyto ją w latach 1686 – 1687 w carskich pracowniach na Kremlu z chińskich jedwabnych adamaszków. Z obu stron była bogato malowana i złocona.
Pierwotnie wykonano ją dla ukraińskiego hetmana Iwana Samojłowicza, ale nie zdążył jej odebrać, gdyż został odwołany przez cara. Chorągiew otrzymał więc jego następca Iwan Mazepa (ok. 1639 – 1709). Jako symbol władzy hetmańskiej towarzyszyła mu w wielu bojach. Aż do słynnej bitwy pod Połtawą w 1709 roku, gdzie Mazepa wraz ze Szwedami wystąpił przeciwko carowi. Bitwę przegrał, przez cara został uznany za zdrajcę, a chorągiew przeszła w ręce dwóch kolejnych hetmanów. Wysłużona i zniszczona trafiła do zbiorów kremlowskich, a następnie do Charkowa.
Przed rokiem cenny zabytek wzięli w swe ręce specjaliści z Muzeum Narodowego w Krakowie, którzy mają duże doświadczenie w konserwacji tkanin.
– Chorągiew przyjechała w katastrofalnym stanie: wysuszona, krucha, zwinięta w rulon. Składała się z tysięcy jedwabnych kawałków naklejonych w 1861 roku na tiul. Ubytki tkanin wynosiły aż 46 procent – opowiada Janusz Czop, główny konserwator MNK. Postanowiono nie odtwarzać brakujących elementów, ale zrobić klasyczną konserwację, zabezpieczając przed zniszczeniem to, co pozostało.
Naklejony na rewers XIX-wieczny tiul zastąpiono syntetycznym jedwabiem.
