Protesty w czasie wojny. Zełenski testuje granice cierpliwości Ukraińców

Wrzesień 2019 roku. Wołodymyr Zełenski dopiero od kilku miesięcy próbuje odnaleźć się na stanowisku prezydenta Ukrainy. Rozkręca w sieciach społecznościowych kampanię, która ma przekonać rodaków, by „zaczęli żyć inaczej”: nie dawać łapówek, nie okradać budżetu, wyrzucać śmieci do śmietników i… zgłaszać przypadki korupcji do Narodowego Antykorupcyjnego Biura Ukrainy (NABU). Złośliwi dzisiaj podają dalej w sieci filmik, na którym wówczas przypominał Ukraińcom numer telefonu infolinii NABU.

Czytaj więcej

Komentarze

Rusłan Szoszyn: Ukraińcy wyszli na ulice. To zła wiadomość dla Zełenskiego

Po raz pierwszy od początku pełnoskalowej wojny w Ukrainie nad Dnieprem dochodzi do poważnych pro...

Po ponad sześciu latach prezydentury oraz trzech latach pełnoskalowej agresji Rosji Zełenski we wtorek wieczorem skasował swoim podpisem niezawisłość nie tylko NABU, ale i Specjalnej Antykorupcyjnej Prokuratury (SAP), która doprowadzała sprawy do sądu. Kilka godzin wcześniej Rada Najwyższa przegłosowała odpowiednią ustawę.

Ukraina zbacza z drogi antykorupcyjnych reform. Co się zmieniło?

Dotychczas NABU i SAP, które powstały po rewolucji na Majdanie, by tropić m.in. skorumpowanych polityków i urzędników, były instytucjami niezależnymi, na których decyzje rządzący nie mieli prawa mieć wpływu. Od wtorku to się zmieniło. Prokurator generalny (którego mianuje prezydent) może już nie tylko dobierać według własnego uznania śledczych do prowadzenia poszczególnych spraw, ale i przekazywać te sprawy innym służbom (np. Służbie Bezpieczeństwa Ukrainy). Będzie też miał wyłączne prawo do stawiania zarzutów politykom wysokiej rangi (wcześniej mógł to robić szef SAP).

We wtorek wieczorem protestujący w Kijowie w okolicy biura prezydenta nie zważali na godzinę policyjną. Wśród protestujących zauważono też mera Kijowa Witalija Kliczkę, który już kilkakrotnie krytykował rządy Zełenskiego i oskarżał go o autorytaryzm. Tego dnia manifestacje odbyły się też we Lwowie, Dnieprze, Odessie i kilku mniejszych miastach. Po raz pierwszy od początku pełnoskalowej wojny z Rosją Ukraińcy wyszli na ulice.

Polityk opozycji: Zełenski prowadzi kraj do autorytaryzmu

W środę prezydent próbował uspokoić sytuację, zapraszając do siebie szefów służb, w tym antykorupcyjnych, którzy wcześniej krytykowali rządzących i oskarżali ich o niszczenie niezawisłości powołanych po rewolucji na Majdanie instytucji. Biuro prezydenta opublikowało wspólne zdjęcie i zapowiedziało, że w przyszłym tygodniu dojdzie do spotkania, podczas którego zostanie wypracowany „plan wspólnych działań”.

– Szefowie tych instytucji będą już stać tam, gdzie zostaną postawieni, i mówić to, o co zostaną poproszeni, bo zlikwidowano ich niezależność. To wspólne zdjęcie nic nie znaczy. Niestety, Zełenski prowadzi kraj do autorytaryzmu – mówi „Rzeczpospolitej” Ołeksij Honczarenko, deputowany Rady Najwyższej z opozycyjnej Europejskiej Solidarności. We wtorek był jednym z kilkunastu deputowanych parlamentu, którzy blokowali mównicę, próbując nie dopuścić do głosowania.

– Organy antykorupcyjne stawiały zarzuty osobom z otoczenia prezydenta. Niedawno usłyszał je wicepremier Ołeksij Czernyszow i z tego, co mi wiadomo, szykowano zarzuty wobec innych osób. Zełenski więc postanowił przejąć kontrolę nad tymi instytucjami, naruszając tym samym prawo i zobowiązania Ukrainy wobec UE. Sytuacja jest zła – dodaje Honczarenko. Przekonuje, że w kraju nie ma już instytucji, które nie znajdowałyby się pod wpływem prezydenta.

Czytaj więcej

Polityka

Ukraina zmierza ku autorytaryzmowi? Wielu Ukraińców uważa, że tak

Najnowszy sondaż pokazuje, jak mocno agresja Władimira Putina podzieliła społeczeństwo ukraińskie...

– Pod całkowitą kontrolą prezydenta znajduje się parlament. Prezydent częściowo kontroluje media, opozycja i samorządy znajdują się pod presją, od kilku lat nie działa Sąd Konstytucyjny. Z drugiej zaś strony trwa wojna i my, opozycja, znajdujemy się w bardzo trudnej sytuacji. Od dłuższego czasu starałem się nie poruszać tych tematów podczas podróży zagranicznych, ale sytuacja w Ukrainie z każdym dniem się pogarsza – opowiada.

– Niszczenie organów antykorupcyjnych oznacza, że będziemy mieli wzrost korupcji. A to oznacza, że zamiast 100 rakiet Ukraina wyprodukuje 70, bo resztę ukradną. Czy to pomoże nam na froncie? – konkluduje.

Zełenski podpisał kontrowersyjną ustawę. Jak na to reaguje Unia Europejska?

Powołanie niezależnych organów antykorupcyjnych było warunkiem dalszej akcesji Ukrainy do UE, ale też ruchu bezwizowego. Na zmiany prawa w Kijowie komisarz UE ds. rozszerzenia Marta Kos zareagowała „poważnym zaniepokojeniem”. Z informacji „Ukraińskiej Prawdy” wynika, że miała jednoznacznie przekazać wicepremierowi Tarasowi Kaczce, że przyjęta ustawa jest sprzeczna z zobowiązaniami Kijowa, które były warunkiem koniecznym przyznania Ukrainie statusu kandydata do UE. Z doniesień „Financial Times" wynika, że prezydent Francji Emmanuel Macron i przewodniczący Rady Europejskiej António Costa już dzwonili do Kijowa, by przekonać Zełenskiego do przemyślenia kontrowersyjnej ustawy.

– Jedyna nadzieja, że nasi partnerzy w Europie przemówią Zełenskiemu do rozsądku. Bo swoją decyzją daje dużą porcję argumentów wszystkim przeciwnikom wspierania Ukrainy za granicą – mówi „Rzeczpospolitej” Jewhen Mahda, ukraiński politolog i wykładowca akademicki.

– Zełenski dąży do wzmocnienia swojej władzy. Nie wykluczam, że myśli o przyszłych wyborach, podczas których NABU mogłoby ujawnić niewygodne sprawy. Decyzja prezydenta niesie duże ryzyko. Przede wszystkim wprowadza niestabilność w czasie wojny i uniemożliwia dalsze rozmowy o akcesji z UE – dodaje.