Jedna strona: wizjoner, biznesmen o niewiarygodnej wręcz intuicji i skuteczności, mecenas nauki i sztuki. I oczywiście najbogatszy Polak. Druga strona: gracz, który bardzo zręcznie poruszał się na styku biznesu państwowego i prywatnego, potrafił wykorzystać słabości państwa do budowania swojego imperium, a inicjatywy społeczne były tylko dźwignią do robienia interesów.

Który obraz Jana Kulczyka jest prawdziwy? Im więcej czasu upływa od jego śmierci, tym bardziej wyostrzają się kontury tego pierwszego zarysu. Postaci nietuzinkowej, choć popełniającej błędy, do czego zresztą sam otwarcie się przyznawał. Co więcej, nie sposób oprzeć się wrażeniu, że gdyby polscy przedsiębiorcy bardziej przejęli niektóre sposoby działania Kulczyka, ich biznes byłby mocniejszy. A może w wielu wymiarach, także społecznych, po prostu ważniejszy i bardziej obecny w świadomości Polaków.

Dlaczego Jan Kulczyk wyprzedzał innych?

Kulczyk potrafił wykorzystać specyfikę danego czasu, wyprzedzić o parę długości rzeczywistość i znaleźć się w swojej ulubionej roli pioniera. Tak było na początku polskiej transformacji, na przełomie lat 80. i 90., na progu jego wielkiej biznesowej kariery. Z dzisiejszej perspektywy wydaje się to może dosyć proste, ale trzeba było umieć wyciągnąć wnioski z konstatacji, że Polskę czeka skok w kapitalizm. Że to będzie oznaczało falę prywatyzacji nieefektywnych państwowych firm, bogacenie się społeczeństwa, które na przykład zacznie kupować samochody, czy rozwój różnego rodzaju infrastruktury – od telekomunikacyjnej poprzez energetyczną do drogowej. Kulczyk tam wszędzie był i prawie zawsze potrafił wykorzystać swoją biznesową szansę.

Czytaj więcej

Kraj

Jan Kulczyk, legenda polskiej gospodarki

Każda wielka gospodarka współczesnego świata ma u swoich korzeni wielkie legendy. Każda ma swój w...

Swoją drogą, dzisiaj Polska również jest miejscem potężnych przemian. Ciągła rozbudowa infrastruktury, transformacja energetyczna, rewolucja technologiczna, inwestycje w bezpieczeństwo. Czy na tych procesach spektakularnie rośnie niepaństwowy polski biznes? Przykład pierwszy z brzegu: farmy wiatrowe na Bałtyku, tworząca się na naszych oczach gałąź energetyki. Najpoważniejszym polskim prywatnym graczem w tych inwestycjach jest… założona przez Jana Kulczyka Polenergia, obecnie własność jego córki Dominiki. Ale patrząc szerzej: czy polscy przedsiębiorcy potrafią wykorzystać momentum, tak jak przed laty robił to Jan Kulczyk? Trudno oprzeć się wrażeniu niedosytu. Czego teraz brakuje, a czego nie brakowało Kulczykowi?

Strategie najbogatszego Polaka

W jego przypadku wizja, nawet w przypadku perturbacji, była zastępowana przez inną wizję. Znamienna jest tu historia podupadającego poznańskiego Lecha Browary Wielkopolski, który Kulczyk kupił w 1993 roku. Ówczesna polityka polskiego rządu polegała na niedopuszczaniu do kupna polskich browarów przez wielkich międzynarodowych graczy. Szybko to się skończyło i Kulczyk wyczuł, że ze swoim Lechem nie ma szans w rywalizacji z gigantami przejmującymi największych polskich wytwórców piwa. Potrafił znaleźć partnera, który tak jak on był na biznesowym „musiku” – potężny południowoafrykański koncern SABMiller, który pieniądze poza RPA mógł wydawać wyłącznie na inwestycje i tych inwestycji mocno poszukiwał. Dalszy ciąg tej historii: wejście SABMiller do Lecha, kupno Browarów Tyskich i powstanie Kompanii Piwowarskiej. A Kulczyk wyszedł z polskich browarów na szczególnej zasadzie – został jednym z największych inwestorów w rozproszonym akcjonariacie giganta, z ponad 3-proc. udziałem Sprzedaż tych udziałów przyniosła dekadę temu potężny zastrzyk gotówki firmom prowadzonym już przez jego dzieci.

Ta historia ma też inny wymiar: Kulczyka często oskarżano o to, że przejmuje firmy tylko po to, aby je jak najszybciej sprzedać, inkasując spory zysk. On sam zaprzeczał, podkreślał, że inwestuje w swoje biznesy, buduje ich wartość. Dawny Lech jest najlepszym tego przykładem – kiedy Kulczyk wychodził, to była zupełnie inna firma, rozbudowana, doinwestowana. Podobnie było z Wartą, nie mówiąc już o Polskiej Telefonii Cyfrowej (operatorze dawnej sieci Era), w którą biznesmen zainwestował na samym początku rozwoju telefonii komórkowej w Polsce.

Dlaczego Jan Kulczyk nie chciał już działać z państwem?

Cięższy wymiar oskarżeń wobec Kulczyka wiązał się z różnego rodzaju rzekomymi nieprawidłowościami i kreowaniem polskiej wersji oligarchy żerującego na styku biznes–państwo. Dotyczyło to przede wszystkim prywatyzacji Telekomunikacji Polskiej i jego udziału w tzw. Orlengate, w ramach której to afery biznesmen miał ponoć proponować Rosjanom sprzedaż Rafinerii Gdańskiej. Najbogatszemu Polakowi nigdy jednak nie udowodniono naruszania prawa. Tego rodzaju historie zniechęciły go jednak do robienia interesów ze Skarbem Państwa (z jedynym późniejszym wyjątkiem dotyczącym Ciechu, czyli dzisiejszej Qemetica) i jeszcze mocniej zdopingowały do realizacji wizji, która towarzyszyła mu już od dawna – umiędzynarodowienia biznesu.

To oczywiste, że celem prowadzenia biznesu jest zysk, zarabianie pieniędzy. Kulczyk pojmował to jednak nieco inaczej. Jego autentycznie pasjonowało – podkreślał to w okolicznościach oficjalnych i nieoficjalnych – odkrywanie nowych biznesowych lądów, realizacja wizji, nie tylko pieniądze, ale budowa nowych firm czy struktur. Był przy tym dosyć niecierpliwy, co – jak opowiadał – zadecydowało o tym, że po doktoracie nie pozostał na spokojnej posadzie na uczelni.

Czytaj więcej

Biznes

Jan Kulczyk- wspomnienie w pierwszą rocznicę śmierci

Gdyby Jan Kulczyk żył, nie czułby się dziś zapewne szczególnie komfortowo.