- Oddziaływania wychowawcze zbyt często zmierzają do adaptowania młodych ludzi do życia w zamkniętym środowisku wychowawczym, a nie do przygotowania ich do samodzielnego, kreatywnego i odpowiedzialnego życia w warunkach pozainstytucjonalnych – zwraca uwagę RPD, który od 2011 roku wskazuje w wystąpieniach kierowanych do kolejnych Ministrów Edukacji Narodowej na nieprawidłowości w funkcjonowaniu młodzieżowych ośrodków wychowawczych.
Rzecznik dostrzega pozytywne zmiany, jakie zaszły przez te lata w sytuacji dzieci, wobec których sąd orzekł środek wychowawczy w postaci umieszczenia w placówce wychowawczej. Nadal jednak konieczne jest doskonalenie obowiązujących rozwiązań, by zapewnić właściwy przebieg procesu wychowawczego oraz realizację przynależnych wychowankom praw.
Zdaniem Rzecznika ważnym krokiem do poprawy jakości funkcjonowania placówek wychowawczych było rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 2 listopada 2015 r. w sprawie rodzajów i szczegółowych zasad działania placówek publicznych, warunków pobytu dzieci i młodzieży w tych placówkach oraz wysokości i zasad odpłatności wnoszonej przez rodziców za pobyt ich dzieci w tych placówkach. Uwzględniono w nim większość postulatów RPD zawartych w przekazanych 2 marca 2015 roku Ministrowi Edukacji Narodowej Standardach pobytu dzieci i młodzieży w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych oraz młodzieżowych ośrodkach socjoterapii w zakresie edukacji, wychowania i opieki.
W ocenie Rzecznika Praw Dziecka zostały jednak wówczas pominięte niektóre ważne postulaty dotyczące jakości pracy tych placówek, wskazane w ww. Standardach, m.in. brak specjalistycznej opieki medycznej (w tym łatwego dostępu do lekarzy psychiatrów) i brak wyspecjalizowanych ośrodków (lub grup wychowawczych w ośrodkach) ukierunkowanych na rozwiązywanie specyficznych problemów wychowawczych: resocjalizacyjne, resocjalizacyjno-rewalidacyjne, resocjalizacyjno-lecznicze, resocjalizacyjne dla małoletnich matek, resocjalizacyjne o wzmożonym nadzorze wychowawczym.
Na podstawie analizy spraw prowadzonych w Biurze Rzecznika Praw Dziecka Rzecznik dostrzega występowanie wielu problemów – jak brak ośrodków wyspecjalizowanych w rozwiązywaniu specyficznych dysfunkcji wychowanków; brak zindywidualizowanej pracy z wychowankiem; brak adekwatnej do potrzeb wychowanków opieki psychologiczno-pedagogicznej; czy przekraczanie maksymalnej liczby 12 wychowanków w grupach wychowawczych i 16 uczniów w oddziałach szkolnych; po umieszczanie w regulaminach ośrodków kar mogących naruszać lub naruszających prawa dziecka (np. udzielanie upomnienia lub nagany wobec całej społeczności ośrodka, karanie poprzez pracę); doprowadzanie nieletnich do MOW z dużym opóźnieniem (nawet po upływie 5–7 miesięcy, a w skrajnych przypadkach – po ponad dwóch latach od postanowienia sądu o umieszczeniu w MOW – wg informacji NIK). Występowanie powyższych problemów potwierdziły wyniki kontroli pn. Działalność resocjalizacyjna młodzieżowych ośrodków wychowawczych, przeprowadzonej przez Najwyższą Izbę Kontroli.
