Rozdzielność majątkowa a upadłość firmy małżonka

Dla współmałżonka upadłego przedsiębiorcy najlepsza byłaby sytuacja, gdyby pozostawał w rozdzielności majątkowej. Niestety, w praktyce małżonkowie nie myślą o tym na etapie podejmowania decyzji o poprowadzeniu własnej firmy. Mało kto zastanawia się nad tym, jakie mogą być skutki niepowodzenia takiego biznesu dla obojga małżonków.

Stąd nie podejmują na czas odpowiednich decyzji. Tymczasem podpisanie intercyzy może się opłacać. To dlatego, że w takiej sytuacji nie ma żadnego majątku wspólnego. Są za to dwa majątki osobiste, z czego jeden bezpieczny, bo należący do tego, kto nie jest upadłym przedsiębiorcą.

W praktyce często małżonkowie o intercyzie zaczynają myśleć zazwyczaj wtedy, gdy jest już na to za późno. To dlatego, że w przypadku upadłości (nie tylko zresztą, to samo dotyczy np. odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe przedsiębiorcy) wywołuje ona skutki, gdy została podpisana w odpowiednim czasie. Czyli nie wtedy, gdy do upadłości już doszło, ale ze znacznym wyprzedzeniem. Jak dużym, mówią przepisy.

W myśl art. 126 prawa upadłościowego ustanowienie rozdzielności majątkowej umową majątkową jest skuteczne w stosunku do masy upadłości tylko wtedy, gdy umowa została zawarta co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

To samo dotyczy sytuacji, gdy umową majątkową wspólność majątkowa została ograniczona.

Orzeczenie sądu też nieskuteczne

Również ustanowienie rozdzielności majątkowej na podstawie orzeczenia sądu nie zawsze uchroni majątek. W myśl bowiem art. 125 pun, jeśli w ten sposób została ustanowiona rozdzielność w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, będzie to bezskuteczne w stosunku do masy upadłości.

Tylko wtedy, gdy pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej został złożony co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości – orzeczenie sądu wprowadzające rozdzielność majątkową wywoła skutek w stosunku do masy upadłości.

Wspomniana zasada stosowana jest odpowiednio, gdy rozdzielność majątkowa powstała z mocy prawa w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w wyniku rozwodu, separacji albo ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków, chyba że pozew lub wniosek w sprawie został złożony co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Potwierdzeniem tego wszystkiego jest treść art. 116 pun. Zgodnie z nim roszczenia małżonka upadłego wynikające z umowy majątkowej małżeńskiej mogą być uwzględnione tylko wtedy, gdy była ona zawarta co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Pamiętajmy też, że po zakończeniu postępowania upadłościowego między małżonkami ponownie powstaje ustawowy ustrój wspólności majątkowej. I to jest ten moment, kiedy warto pomyśleć o intercyzie (jeśli małżonkowie nie zrobili tego wcześniej). Mając za sobą już jedną upadłość i związane z tym komplikacje majątkowe, warto uchronić się przed nimi na przyszłość – nawet gdyby taka umowa miała być podpisywana na tzw. wszelki wypadek.

Czasem wystarczy pół roku

Bezskuteczne w stosunku do masy upadłości mogą okazać się również czynności prawne odpłatne (np. umowy sprzedaży), jeśli upadły dokonał ich w terminie sześciu miesięcy przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Dotyczy to czynności między upadłym a małżonkiem, krewnym lub powinowatym w linii prostej, krewnym lub powinowatym w linii bocznej do drugiego stopnia włącznie albo z przysposobionym lub przysposabiającym. Na mocy art. 128 pun czynności takie są bezskuteczne w stosunku do masy upadłości.

Zasada ta znajdzie zastosowanie również do czynności upadłego, będącego spółką lub osobą prawną, dokonanej z jej wspólnikami, reprezentantami lub małżonkami tych osób. Podobnie gdy upadły będący spółką dokona czynności z inną spółką – jeżeli jedna z nich była spółką dominującą. W takim przypadku czynność prawna będzie bezskuteczna w stosunku do masy upadłości.

Sąd Najwyższy w wyroku z 14 listopada 2008 r. (V CSK 158/08)

orzekł, że wyliczenie zawarte w art. 128 pun jest wyczerpujące i czynności prawne odpłatne zawarte z innymi podmiotami mogą być uznane za bezskuteczne jedynie na podstawie art. 527

kodeksu cywilnego

(określa on tzw. skargę pauliańską; na jej mocy wierzyciel może – gdy dłużnik swoim nielojalnym względem niego zachowaniem utrudnia skierowaną przeciwko niemu egzekucję z tego powodu, że doprowadził się do niewypłacalności lub będąc już niewypłacalnym tylko ten stan powiększył – żądać uznania dokonanej przez niego czynności za bezskuteczną).

Przykład