Kto może zawrzeć małżeństwo

Zanim mężczyzna i kobieta złożą wzajemne oświadczenia, że wstępują w związek małżeński, muszą wykazać, że są do tego uprawnieni, i przedstawić wymagane dokumenty.

Kto może powiedzieć „tak"

Z ważnych powodów sąd może zezwolić na zawarcie małżeństwa niepełnoletniej kobiecie, która ukończyła 16 lat. Zezwolenie takie może być wydane jedynie w przypadku, gdy z okoliczności sprawy wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny. Takim ważnym powodem i okolicznościami uzasadniającymi wydanie zezwolenia na ślub może być ciąża kobiety czy urodzenie już przez nią dziecka.

Małżeństwa nie może zawrzeć osoba, która jest całkowicie ubezwłasnowolniona. Co ważne, ubezwłasnowolnienie takie musi być orzeczone przez sąd. W praktyce oznacza to, że nawet jeśli dana osoba spełnia wszystkie warunki formalne do tego, by zostać całkowicie ubezwłasnowolniona, a więc nie jest w stanie rozpoznać swojego postępowania, a sąd nie wydał w tym zakresie orzeczenia, to nie ma przeszkód, by wstąpiła ona w związek małżeński. Rodzinę może również założyć osoba, co do której sąd wydał orzeczenie o częściowym ubezwłasnowolnieniu.

Wydanie orzeczenia o całkowitym ubezwłasnowolnieniu nie jest konieczne wobec osób dotkniętych chorobą psychiczną albo niedorozwojem umysłowym. Z mocy prawa nie mają one bowiem zdolności do zawarcia małżeństwa. Co ważne, okoliczności te muszą być stwierdzone przez lekarza. Jeżeli jednak stan zdrowia lub umysłu takiej osoby nie zagraża małżeństwu ani zdrowiu przyszłego potomstwa i jeżeli osoba taka nie została ubezwłasnowolniona całkowicie, to może ona wstąpić w związek małżeński. W takiej sytuacji musi ona jednak uzyskać zgodę sądu.

Obowiązująca w Polsce zasada monogamii powoduje, że małżeństwa nie może zawrzeć również osoba pozostająca już w związku małżeńskim. Za dopuszczenie się bigamii, zgodnie z art. 206 kodeksu karnego, grozi kara grzywny, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch.

Zakaz wstąpienia w związek małżeński dotyczy ponadto krewnych w linii prostej (np. wnuczki z dziadkiem), rodzeństwa oraz powinowatych w linii prostej (np. teścia z synową). W tej ostatniej sytuacji, z ważnych powodów, sąd może jednak wyrazić zgodę na założenie rodziny. Niedopuszczalne jest także małżeństwo pomiędzy przysposabiającym i przysposobionym. Przez prawo rodzinne osoby te są bowiem traktowane jak najbliższa rodzina.

Oświadczenia i dokumenty

Osoby, co do których nie zachodzą przeszkody do zawarcia związku małżeńskiego, mogą złożyć oświadczenia w tym zakresie jedynie wówczas, gdy przedstawią kierownikowi urzędu stanu cywilnego wymagane dokumenty.

Przede wszystkim muszą one przedstawić dokumenty potwierdzające swoją tożsamość, a więc np. dowody osobiste czy paszporty. Muszą one także złożyć odpisy skróconych aktów urodzenia, a także dowody ustania lub unieważnienia małżeństwa (jeżeli któryś z nich pozostawał wcześniej w takim związku). Dowodem ustania małżeństwa jest odpis skrócony aktu zgonu lub odpis prawomocnego orzeczenia sądu o stwierdzeniu zgonu lub uznaniu za zmarłego poprzedniego małżonka, odpis skrócony aktu małżeństwa z adnotacją o jego rozwiązaniu przez rozwód albo odpis prawomocnego orzeczenia sądu o rozwodzie. Natomiast dowodem unieważnienia małżeństwa jest odpis skrócony aktu małżeństwa z adnotacją o jego unieważnieniu albo odpis prawomocnego orzeczenia sądu o jego unieważnieniu. Złożenie odpisu skróconego aktu stanu cywilnego nie jest konieczne, jeżeli został on sporządzony w urzędzie stanu cywilnego małżonków, w którym ma być zawarte małżeństwo.

Kandydaci na małżonków muszą ponadto złożyć pisemne zapewnienie, że nie wiedzą o istnieniu okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa. W ściśle określonych przypadkach, a więc np. gdy rodzinę chce założyć kobieta przed ukończeniem 18. roku życia czy też osoba dotknięta chorobą psychiczną albo niedorozwojem umysłowym, konieczne jest również złożenie zezwolenia na zawarcie małżeństwa.

Złożenie wymaganych dokumentów nie jest w ogóle konieczne, jeżeli jednemu z przyszłych małżonków grozi niebezpieczeństwo zagrażające bezpośrednio jego życiu. Jednak także i w tym wypadku strony są obowiązane do złożenia zapewnienia, że nie wiedzą o istnieniu okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa.

Co mówią liczby

W 2012 r. zawarto ok. 204 tys. nowych związków małżeńskich, czyli prawie 3 tys. mniej niż rok wcześniej.