Rejestracja e-dzienników i czasopism

Wydane niedawno orzeczenie Sądu Najwyższego w sprawie rejestracji elektronicznych (internetowych) dzienników i czasopism wywołało wiele pytań i dyskusji. Mają one zasadniczo dwa źródła.

Po pierwsze: stanowisko SN wyrażone w uzasadnieniu nie jest jasne. Podstawowa intencja jest klarowna: rozszerzyć obowiązek rejestracyjny na dzienniki i czasopisma rozpowszechniane przez Internet. Lektura uzasadnienia orzeczenia nie wyjaśnia jednak, które spośród licznych sposobów przekazu treści w Internecie mają być tym obowiązkiem objęte.

Po drugie: zastrzeżenia wywołują argumenty, jakimi posługuje się SN, oraz prowadzona wykładnia przepisów ustawy – Prawo prasowe (dalej: ustawa). Naszym zdaniem przepisy te nie upoważniają do tego, by istniejącą w Internecie swobodę publicznego komunikowania objąć rejestracyjnym reżimem.

Obowiązek rejestracyjny nałożony został na wydawanie dzienników i czasopism, tak jak są one rozumiane w ustawie, a więc na periodycznie rozpowszechniane: a) druki i b) przekazy audialne oraz audiowizualne. Łatwo dostrzec, że przekazy internetowe nie mieszczą się w żadnej z tych kategorii. Nie są związane z egzemplarzami wytworzonymi techniką drukarską (z drukami), a równocześnie mają charakter wyłącznie wizualny. Trudno byłoby się zgodzić na rozszerzającą, a właściwie – uzupełniającą, interpretację, dzięki której, wbrew wyraźnemu brzmieniu przepisu, za dziennik lub czasopismo uznawany byłby też przekaz tylko wizualny. Taka interpretacja nie może być akceptowana, zważywszy że de facto rozszerza zakres odpowiedzialności karnej (odpowiedzialnością obejmuje także brak rejestracji przekazów wizualnych).

Poczynione uwagi nie przeszkadzają temu, by – przynajmniej w części – zaliczać sukcesywne udostępnianie treści w Internecie do kategorii prasa. Pojęcie to ma zakres szerszy niż dzienniki i czasopisma. Ustawodawca dopuszcza istnienie innych niż dzienniki i czasopisma kategorii przekazu składających się na treść pojęcia „prasa”; innych też niż serwisy agencyjne, stałe przekazy teleksowe, biuletyny, programy radiowe i telewizyjne oraz kroniki filmowe. Z takim podejściem harmonizuje uznanie za prasę również środków masowego przekazu mających powstać w przyszłości.

Ale podkreślmy: ustawa nie przewiduje rejestracji prasy, lecz tylko wydawanych dzienników i czasopism. Zauważmy, że fakt, iż przepisy dotyczące rejestracji mówią o „wydawcach” i „wydawaniu”, dodatkowo wzmacnia prezentowany przez nas punkt widzenia.

W definicji pojęć „dziennik” i „czasopismo” pojawia się kryterium periodyczności. Jego spełnienie trzeba rozumieć jako sukcesywne, następujące w regularnych odstępach czasu ukazywanie się kolejnych, nowych nośników informacji przynależnych do danego druku czy przekazu audialnego albo audiowizualnego. Można mieć wątpliwości, czy warunek ten jest spełniony w wypadku różnych serwisów informacyjnych, stron WWW czy portali dostępnych w Internecie. Często są one aktualizowane, lecz nie ma to postaci regularnego dostarczania nowych egzemplarzy (także egzemplarzy elektronicznych).

Ustawa nie przewiduje rejestracji prasy, lecz tylko wydawanych dzienników i czasopism

Aktualizacja treści a periodyczność ukazywania się to chyba nie to samo. Wymogu „periodyczności ukazywania się” nie można traktować jako spełnionego, gdy wymieniane są niektóre tylko informacje. Jaka część informacji musi być nowa, by usprawiedliwione było stwierdzenie, że mamy do czynienia z „nowym numerem” wymaganym ze względu na przesłankę periodyczności?

Z funkcjonowaniem dziennika i czasopisma związane są – w świetle ustawy – takie „atrybuty”, jak: redakcja, redaktor naczelny, adres redakcji, wydawca, siedziba i adres wydawcy, tytuł (tytuł prasowy), miejsce wydania, impressum (umieszczanie na każdym egzemplarzu druku periodycznego bądź serwisu agencyjnego określonych informacji, w tym międzynarodowego znaku informacyjnego).

Wydaje się, że atrybuty te nie bardzo pasują do różnych sukcesywnych (stałych) przekazów online. Domaganie się, by w odniesieniu do nich istniały te same obowiązki informacyjne jak przy tradycyjnych dziennikach i czasopismach, razi sztucznością i nie wydaje się trafne. Nie można przy tym zapominać o odrębnym pakiecie obowiązków informacyjnych przyjętych w ustawie o świadczeniu usług drogą elektroniczną.