Będą sankcje dla rektorów, których placówki nie respektują ustawowych praw studentów

– Analizujemy możliwość wprowadzenia ustawowych sankcji dla organów uczelni, jeśli nie realizują one obowiązków prawnych, w tym nie przestrzegają praw studentów – powiedziała „Rz" Barbara Kudrycka, minister nauki i szkolnictwa wyższego.

Z danych przygotowanych dla minister przez Parlament Studentów RP wynika, że uczelnie, zwłaszcza niepubliczne, wciąż pobierają opłaty za egzaminy: dyplomowy, komisyjny i poprawkowy. Tymczasem od 1 stycznia zabrania tego art. 99a prawa o szkolnictwie wyższym.

Miałyby za to grozić sankcje. Jakie – tego resort nie precyzuje. Z naszych informacji wynika, że rozważa się możliwość przeprowadzenia postępowania dyscyplinarnego wobec rektorów uczelni, które łamią przepisy. Takie zmiany wymagają nowelizacji prawa o szkolnictwie wyższym (pszw).

Interwencja bez sankcji

Z informacji o planowanych zmianach cieszą się studenci.

– Pojawienie się ustawowych sankcji powinno ograniczyć interpretowanie przepisów na niekorzyść studentów – uważa Dominika Kita, przewodnicząca PSRP. Dodaje, że obecnie większość działań opiera się na korespondencji z uczelniami.

Minister nie musi jednak czekać z interwencją.

Marcin Chałupka, ekspert prawa o szkolnictwie wyższym zauważa, że już teraz minister - jeśli uważa że ma rację prawną - powinien interweniować, próbując wykorzystać dostępne narzędzia.

Na przykład artykuł 36 pszw nakazuje stwierdzić nieważność uchwały organu kolegialnego uczelni lub decyzji jej rektora (z wyłączeniem administracyjnej)  w przypadku m.in. jej niezgodności z przepisami prawa. Z tym, że zdaniem NSA (I OSK 454/11) nie wszystkie uchwały i nie przez każdego mogą być w tym trybie ministrowi przesyłane.  Minister może jednak unieważnić, np. regulamin studiów z zakazanymi opłatami.

Z kolei według art. 37 pszw, jeżeli uczelnia niepubliczna prowadzi działalność niezgodną z przepisami, minister wzywa do zaprzestania tej działalności i usunięcia jej skutków w wyznaczo- nym terminie. Tyle że niechętnie korzysta z tych uprawnień.

Aleksander Maziarz z Akademii Leona Koźmińskiego, ekspert w sprawach szkolnictwa wyższego, zauważa, że choć minister ma prawo interweniować, to nie może dostosować kary do przewinienia i pewnie dlatego nie reaguje zbyt często.

Ponadto uczelnie nie łamią prawa wprost. Studenci płacą m.in. za przygotowanie egzaminu czy archiwizowanie dokumentów związanych z zakończeniem studiów.

Katalog pozytywny

– Uczelnie muszą przestrzegać prawa, nie powinny szukać sposobów omijania go – mówi minister Kudrycka. I planuje zastąpienie tzw. opłat zakazanych – katalogiem opłat dozwolonych. Aleksander Maziarz obawia się, że część uczelni znajdzie sposób na obejście przepisów, np. pobierając opłatę za używanie komputerów na zajęciach z informatyki.

– Resort mógłby prowadzić rejestr niedozwolonych opłat. Wpisanie do niego, tak jak w wypadku rejestru UOKiK, określonego zapisu umowy czy regulaminu oznaczałoby, że jego stosowanie jest niedozwolone, gdyż narusza interesy studenta. Można też zobowiązać uczelnie do uzgadniania regulaminu opłat z resortem – proponuje.

Zdaniem Marcina Chałupki na zmianę postępowania uczelni skuteczniej niż kolejna nowelizacja może wpłynąć przegrana w sądzie cywilnym sprawy o zwrot opłat. Pierwsza skarga została już wniesiona z pomocą PSRP.

masz pytanie, wyślij e-mail do autorki j.ojczyk@rp.pl

Postępowanie krok po kroku

1. Wnosząc opłatę, należy na przelewie zaznaczyć, że jest to opłata za egzamin dyplomowy, komisyjny lub poprawkowy.

2. Po odebraniu dyplomu należy wezwać rektora do zwrotu nienależnie pobranej opłaty, podając jako podstawę art. 99a ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym.