Sąd: nie można „przymuszać” do zasiłku dla opiekuna

Decyzją z listopada 2016 r. wydaną z upoważnienia Burmistrza C. odmówiono R. B. prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością opieki nad niepełnosprawną żoną D. B. Jako powód odmowy wskazano, że mąż niepełnosprawnej posiada ustalone prawo do zasiłku dla opiekuna.

W odwołaniu R.B. wskazał, że obecna sytuacja jest skutkiem niewykonywania przez kolejne rządy orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego oraz tego, że zostało mu odebrane prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, które miał przyznane na stałe, a ustalono prawo do zasiłku dla opiekuna, które to świadczenie ma niższy wymiar finansowy.

Nie przekonało to Samorządowego Kolegium Odwoławczego, które przytoczyło treść art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz wskazało, że zgodnie z jego ustępem 5 pkt 1b wykluczone jest przyznanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego osobie posiadającej uprawnienie m.in. do zasiłku dla opiekuna. SKO podkreśliło związany charakter decyzji w sprawie świadczenia pielęgnacyjnego, która nie może być pozytywna w przypadku wystąpienia okoliczności wykluczających prawo do tego świadczenia.

Mężczyzna nie dał za wygraną, i zaskarżył odmowne decyzje do sądu. W skardze napisał, że ustawa nowelizująca "zmusiła" osoby tracące prawo do świadczenia pielęgnacyjnego do wystąpienia o przyznanie zasiłku dla opiekuna – mniej korzystnego pod względem finansowym niż świadczenie pielęgnacyjne. Do skargi dołączono kserokopię pisma Rzecznika Praw Obywatelskich z dnia 2 grudnia 2016 r., w którym wskazano na orzecznictwo sądów administracyjnych w sprawach dotyczących konfliktu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego i zasiłku dla opiekuna oraz sformułowano pogląd, zgodnie z którym organy powinny uwzględniać wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 38/13.

W niedawnym wyroku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku przyznał rację obywatelowi.

W uzasadnieniu zwrócono uwagę, że skarżący ubiega się o prawo do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu sprawowania opieki nad niepełnosprawną w stopniu znacznym żoną, do którego to świadczenia pielęgnacyjnego posiadał już ustalone prawo (na stałe) decyzją z maja 2012 r. Prawo to utracił na skutek nowelizacji ustawy z 7 grudnia 2012 r. W art. 11 ust. 3 ustawy nowelizującej znalazł się bowiem zapis, zgodnie z którym wydane na podstawie przepisów dotychczasowych decyzje o przyznaniu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego wygasły z dniem 1 lipca 2013 r. Sąd wziął pod uwagę, że przepis ten utracił moc 16 grudnia 2013 r. na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego (sygn. K 27/13) jako niezgodny z art. 2 Konstytucji RP.

- Innymi słowy, za nadal aktualne należy uznać jego uprawnienie do świadczenia pielęgnacyjnego, co wyklucza wstecznie możliwość ubiegania się o zasiłek dla opiekuna, a nawet wyklucza możliwość jego przyznania. Ograniczenie w okolicznościach niniejszej sprawy wykładni przepisu art. 17 ust. 5 pkt 1b u.ś.r. tylko do literalnego jego brzmienia narusza zasady demokratycznego państwa prawa określone w art. 2 Konstytucji RP – stwierdził.

W świetle tej zasady, zdaniem WSA, za niedopuszczalne należy uznać doprowadzenie do sytuacji, w której wadliwa działalność ustawodawcza państwa pozbawiła obywatela prawa do świadczenia pomocowego dwukrotnie wyższego. – Nie można w demokratycznym państwie prawa akceptować stanowiska, że "przymuszenie" obywatela do wystąpienia o świadczenie mniej korzystne, na skutek wydania przepisów niekonstytucyjnych, których negatywne skutki godzące w stabilność sytuacji prawnej zagwarantowanej ostateczną decyzją administracyjną nie zostały przez prawodawcę należycie wyeliminowane – jest sytuacją nieodwracalną tylko i wyłącznie z powodu zastosowania literalnej wykładni przepisów – napisano w uzasadnieniu.

Zdaniem składu orzekającego w takiej sytuacji należało zastosować wykładnię celowościową i wskazać, że przepis art. 17 ust. 5 pkt 1b u.ś.r. nie może wykluczać prawa do świadczenia pielęgnacyjnego osobie, której to prawo odebrano regulacją niekonstytucyjną "przymuszając" do uzyskania świadczenia mniej korzystnego (zasiłku dla opiekuna), którego uzyskanie jest z kolei przesłanką uniemożliwiającą powrót do uzyskiwana świadczenia poprzedniego (świadczenia pielęgnacyjnego).

- Fakt uzyskiwania przez Skarżącego zasiłku dla opiekuna nie może być zatem w okolicznościach niniejszej sprawy przeszkodą do przyznania mu świadczenia pielęgnacyjnego – podsumował sąd.

Orzeczenie nie jest prawomocne.