IKE, IKZE: jakie są warunki korzystania z ulgi w PIT

Trzeba jednak spełnić wymogi określone w przepisach.

Wpłaty na IKE są dokonywane ze środków własnych (dochodu netto po opodatkowaniu) oszczędzającego. Nie wiążą się z żadnymi bieżącymi korzyściami fiskalnymi. Korzyścią jest zwolnienie podatkowe (w miejsce zryczałtowanego podatku w wysokości 19 proc. dochodu) w razie wypłaty środków po spełnieniu wymogów ich gromadzenia na IKE. Oszczędzanie na IKE nie rodzi jednak uprawnień do ulg podatkowych.

Odmienne rozwiązanie przyjęto w odniesieniu do IKZE. Nie ma tu zastosowania zwolnienie podatkowe, natomiast zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 2a ustawy o PIT od dochodu będącego podstawą opodatkowania można odliczyć kwoty: „wpłat na indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego dokonanych przez podatnika w roku podatkowym, do wysokości określonej w przepisach o indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego”.

Prawo do odliczenia przysługuje też podatnikom osiągającym dochód z działalności gospodarczej, opodatkowany stawką liniową w wysokości 19 proc. (art. 30c ustawy o PIT) oraz podatnikom opłacającym podatek w formie ryczałtu ewidencjonowanego (art. 11 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne).

Przepisy ustawy o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego (uike) umożliwiają osobie fizycznej prowadzenie tylko jednego IKE oraz tylko jednego IKZE. Moim zdaniem brak jest natomiast przeszkód do jednoczesnego prowadzenia IKE oraz IKZE. Za naruszenie zasady „jednego IKE (IKZE)” podatnik ponosi sankcje podatkowe.

Art. 4 uike mówi, że „oszczędzający na IKE ma prawo do zwolnienia podatkowego na zasadach i w trybie określonych w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli na podstawie pisemnej umowy o prowadzenie IKE gromadzi oszczędności tylko na jednym IKE (…).

Oszczędzający na IKZE ma prawo do odliczenia od dochodu wpłat na IKZE na zasadach i w trybie określonych w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli na podstawie umowy o prowadzenie IKZE gromadzi oszczędności tylko na jednym IKZE (…)”.

W przypadku założenia dwóch IKE zwolnienie podatkowe określone w art. 21 ust. 1 pkt 58a ustawy o PIT nie ma zastosowania. Oznacza to brak zwolnienia w razie wszelkich wypłat, również wypłaty transferowej. Otwarte pozostaje pytanie o utratę zwolnienia przez osobę uprawnioną po śmierci oszczędzającego (który posiadał więcej niż jedno IKE). Wydaje się, że przepis sankcyjny, wskazując jedynie oszczędzającego („oszczędzający na IKE ma prawo do zwolnienia podatkowego”), nie skutkuje utratą zwolnienia przez osobę uprawnioną.

Utrata zwolnienia wiąże się ze szczególnym opodatkowaniem dochodów. Zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 7a ustawy o PIT dochody z tytułu gromadzenia oszczędności na więcej niż jednym IKE podlegają opodatkowaniu w wysokości 75 proc. uzyskanego dochodu na każdym IKE.

4030,80 zł

to maksymalny limit odliczenia od dochodu wpłat na IKZE w 2012 roku; ulga nie może przekroczyć 4 proc. podstawy wymiaru składki emerytalnej ustalonej dla oszczędzającego za 2011 rok

Zgodnie z ust. 3a tego przepisu dochodem jest różnica między kwotą stanowiącą wartość środków zgromadzonych na IKE a sumą wpłat na to konto. Dochodu tego nie pomniejsza się o straty z kapitałów pieniężnych i praw majątkowych poniesione w roku podatkowym oraz w latach poprzednich.

Jeśli chodzi o wpłaty na IKZE, przepisy uike nie określają dodatkowych reguł utraty prawa do ulgi podatkowej. Art. 4 ust. 2 uike powinien być więc traktowany jako przepis dodatkowo regulujący – wraz z treścią art. 26 ustawy o PIT – zasady korzystania z ulgi. Fakt gromadzenia środków na więcej niż jednym IKZE powoduje zaś brak prawa do zmniejszenia dochodu.

Powołany przepis nie wskazuje sekwencji czasowej naruszenia wymogu posiadania jednego IKZE oraz braku prawa do ulgi. Rygorystyczna jego interpretacja prowadzi do wniosku, że naruszenie tego wymogu w jakimkolwiek przedziale czasowym pozbawia podatnika prawa do ulgi również w innych okresach podatkowych. Interpretacja celowościowa ograniczyłaby zaś prawo do skorzystania z ulgi w okresach, w których posiadano dwa IKZE.

Transfer z IKE do IKZE z odliczeniem i bez podatku

Przepisy ustawy wprowadzającej w życie IKZE dały szczególne uprawnienie gromadzącym dotychczas środki na IKE. W okresie od 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2012 r. mogą oni przenieść środki zgromadzone na takim koncie na IKZE.

Wartość przeniesionych środków jest wpłatą na IKZE, co oznacza, że taka forma wpłaty może podlegać odliczeniu od dochodu na zasadach określonych w ustawie o PIT (ustawodawca nie rozszerzył tego uprawnienia na osoby opodatkowane ryczałtem ewidencjonowanym).