Pracodawca nie zwolni zatrudnionego przed przejściem na emeryturę

Ochronę przedemerytalną reguluje art. 39 kodeksu pracy (kp). To on stanowi, że pracodawca nie może wręczyć wypowiedzenia pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego pod warunkiem, że z jego osiągnięciem podwładny uzyska prawo do emerytury.

Mimo że przepis ten nie zmienił się od nowego roku, to wcale nie oznacza, że ochrona przedemerytalna będzie funkcjonować tak jak dotychczas. Zmiany wynikają z przepisów przejściowych zawartych w tzw. ustawie wiekowej.

Czteroletni parasol

Do 31 grudnia 2012 r. powszechny wiek emerytalny w Polsce wynosił 60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn. Czteroletnia ochrona przed zwolnieniem rozpoczynała się po ukończeniu przez kobietę 56 i 61 lat przez mężczyznę. Wiek emerytalny gwarantujący etat na cztery lata przed finiszem kariery to także tzw. obniżony wiek emerytalny, który jest „normalnym” wiekiem emerytalnym dla niektórych grup zawodowych np. górników, kolejarzy czy nauczycieli czy innych osób wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Ten o 5 lat niższy od powszechnego wiek emerytalny zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest dla nich zwykłym ustawowym wiekiem emerytalnym (czyli tym uprawniającym seniora do  przejścia na emeryturę zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach z FUS), a to sprawia, że tacy pracownicy w okresie czterech lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego właściwego dla swojej kategorii zatrudnienia korzystają ze szczególnej ochrony swojego pracowniczego angażu (zobacz wyrok Sądu Najwyższego z 11 lipca 2007 r., sygn. akt: III  PK 19/07).

Ten niższy wiek, uprawniający do „zwykłej” emerytury, przed  którego osiągnięciem przysługuje ochrona przedemerytalna, został określony w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (DzU nr 8, poz. 43 ze zm.).

Dla osób zatrudnionych w szczególnych warunkach, wymienionych w wykazie A tego rozporządzenia, wynosi on 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn. To oznacza, że pod szczególny parasol ochronny wpadały zatem 51-letnie panie i 56-letni panowie.

Stabilizacja do kwietnia 2018 r.

Przy wydłużonym wieku emerytalnym zmieniły się też zasady dotyczące okresu ochronnego przed zwolnieniem. W  zmodyfikowanej formie ochronę trzeba będzie stosować w okresie od 1 stycznia 2013 r. do 30 kwietnia 2018 r. w stosunku do ośmiu roczników pracowników (pań urodzonych w latach 1953–1956  oraz panów urodzonych w latach 1948–1951).

A to za sprawą art. 18 ustawy z 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2012 r., poz. 637), który gwarantuje im pewność angażu aż do osiągnięcia nowego, wydłużonego wieku emerytalnego.

To oznacza, że 4-letni parasol ochronny z art. 39 kp w tym przejściowym okresie może zostać wydłużony maksymalnie o 16 miesięcy – tak będzie w przypadku kobiet urodzonych w grudniu 1956 r.  i mężczyzn urodzonych w grudniu 1951 r. Jednak na dłuższą ochronę mogą liczyć jedynie ci, którzy będą nią objęci w dniu wejścia w życie reformy emerytalnej, czyli 1 stycznia 2013 r. Gdyby zabrakło tej szczególnej regulacji (chodzi o art. 18 noweli emerytalnej), to osoby te można byłoby zwolnić tuż przed emeryturą.

Przykład

Pani Maria, rocznik 1956, w lipcu 2012 r. skończy 56 lat. Od tego też momentu będzie chroniona przed wypowiedzeniem. Gdyby przepisy się nie zmieniały, pani Maria przeszłaby na emeryturę w wieku 60 lat (czyli w lipcu 2016 r.).

Po zmianach pani Maria będzie pracować dłużej o 15 miesięcy. O 15 miesięcy wydłuży się również ochrona jej stosunku pracy. Zgodnie z nowymi przepisami, jeśli będzie chciała odpocząć od pracy, to będzie mogła to zrobić w październiku 2017 r.

Przykład

Pan Ryszard urodzony w kwietniu 1949 r. na emeryturę mógłby przejść (według starych przepisów) w kwietniu 2014 r., po ukończeniu 65 lat. Ochroną został objęty od kwietnia 2010 r. po skończeniu 61 lat. Jego czteroletni okres ochronny, liczony na starych zasadach, minąłby w kwietniu 2014 roku.

Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami emerytalnymi pan Ryszard popracuje miesiąc dłużej. Na emeryturę będzie mógł odejść w październiku 2024 r. – po ukończeniu 65 lat i 6 miesięcy. Pan Ryszard spokojnie dopracuje do emerytury te wydłużone 6 miesięcy. O pół roku wydłuży mu się bowiem również okres ochronny przed wypowiedzeniem.

Przykład

Pani Krystyna w grudniu 2012 r. skończyła 56 lat. Wtedy rozpoczął się jej 4-letni okres ochrony przedemerytalnej. Jednak jej ochrona będzie dłuższa.

Będzie chroniona nie przez 48 miesięcy (na starych zasadach ochrona wygasłaby wraz z 60. urodzinami, – czyli w grudniu 2016 r.) – jak przewiduje kodeks pracy w art. 39, ale przez 64 miesiące – czyli do uzyskania nowego wieku emerytalnego, a więc do kwietnia 2018 r.

Od maja 2018 r. powrót do 4 lat

Przedłużona ochrona przed  zwolnieniem wykraczająca poza kodeksowe cztery lata to przywilej tylko dla osób z opisanych roczników przejściowych. Kobiety urodzone w 1957 r. i w latach następnych, a także mężczyźni urodzeni w 1952 r. i później, tak jak dzisiaj, będą chronieni na dotychczasowych zasadach. A to dlatego, że oni wejdą w okres ochronny dopiero po wejściu w życie reformy emerytalnej, a więc w 2013 r. lub w latach kolejnych.

Nie grozi im zwolnienie tuż przed emeryturą. Ich ochrona będzie zaczynała się później, lecz będzie taka sama – tak jak dziś wynosić będzie cztery lata. Każdy młodszy rocznik będzie obejmowany ochroną przedemerytalną na cztery lata przed osiągnięciem nowego, powszechnego wieku emerytalnego.

Wyznacznikiem dla ustalenia początku okresu ochronnego będzie zatem nowy wiek emerytalny, który będzie podwyższany cztery razy do roku – co trzy miesiące podskoczy w górę o miesiąc. W każdym wypadku ochrona będzie wynosić maksymalnie cztery lata.

Przykład

Pani Halina urodzona w lutym 1957 r. na dotychczasowych zasadach ochroną przedemerytalną zostałaby objęta w lutym 2013 r., po ukończeniu 56 lat.

Reforma emerytalna przewiduje jednak, że pani Halina będzie mogła przejść na emeryturę w lipcu 2018 r., kiedy ukończy 61 lat i 5 miesięcy. To z kolei spowoduje, że wejdzie w okres ochronny prawie półtora roku później – w lipcu 2014 r. (bo wtedy będzie jej brakować czterech lat do emerytury), a nie w lutym 2013 r.

Przykład

Pan Zbigniew urodzony we wrześniu 1953 r. będzie mógł wybrać się na emeryturę w sierpniu 2020 r., po ukończeniu 66 lat i 11 miesięcy.