Długie postępowania w sprawie o zachowek a PIT

Krewni pominięci w testamencie zwykle przez kilka lat dochodzą swoich praw do spadku. Kiedy już uda im się wywalczyć zachowek (część udziału w spadku), to odsetkami za zwłokę muszą podzielić się z fiskusem.

Według skarbówki sam zachowek rozlicza się na zupełnie innych zasadach niż odsetki, co wyjaśnia najnowsza interpretacja Krajowej Informacji Skarbowej (nr 0111-KDIB4.4015. 113.2018.1.MCZ).

Czytaj także: Podatek od spadku: dalsza rodzina jest jak obcy

Sprawa dotyczyła podatniczki, która przez kilka lat walczyła o część należnego jej spadku po dziadku. Sąd przyznał jej zachowek wraz z odsetkami. Kobieta otrzymała go w formie pieniężnej i w terminie złożyła zgłoszenie uprawniające ją do zwolnienia z podatku od spadków i darowizn. Wystąpiła o interpretację, by potwierdzić, że zachowek i odsetki stanowią jedno świadczenie, w tym przypadku zwolnione z podatku od spadków i darowizn, więc nie musi się rozliczać.

Dyrektor KIS uznał jednak jej stanowisko za nieprawidłowe.

Wyjaśnił, że zachowek ściśle łączy się ze spadkiem, ale nie jest jego składnikiem. Stanowi on ochronę interesów najbliższych krewnych, którzy zostali pominięci przy spadkobraniu.

Zgodnie z art. 991 § kodeksu cywilnego, przysługuje on zstępnym (dzieci, wnuki), małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Jego wysokość wynosi dwie trzecie (np. dla nieletnich) lub połowę wartości udziału spadkowego, który przypadał danej osobie przy dziedziczeniu ustawowym.

Uznał, że z tytułu otrzymania zachowku (bez odsetek) po dziadku wnioskodawczyni korzysta ze zwolnienia zawartego w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, po spełnieniu warunków zawartych w tym przepisie. Konieczne jest złożenie do urzędu skarbowego druku SD-Z2 w ciągu sześciu miesięcy od nabycia.

Co istotne, momentem nabycia rzeczy i praw majątkowych tytułem zachowku jest chwila jego wykonania. To oznacza, że półroczny termin na zgłoszenie nabycia liczy się nie od momentu otwarcia spadku (czyli śmierci spadkodawcy), ale od daty otrzymania pieniędzy.

Dyrektor KIS podkreślił natomiast, że odsetek, które stanowią formę odszkodowania za zwłokę, nie uznaje się za część zachowku. W konsekwencji nie są objęte zakresem ustawy o podatku od spadków i darowizn. Nie stosuje się więc do nich zwolnienie podatkowe zawarte w tej ustawie.

Jak je rozliczyć? Więcej o tym mówi inna interpretacja (nr 0114-KDIP3-3.4011.365.2018.3.MS2). Sprawa dotyczyła innej podatniczki, której sąd po kilkuletnim postępowaniu przyznał zachowek wraz z odsetkami. Kobieta zapytała, czy odsetki są zwolnione z podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT.

Zgodnie z tym przepisem wolne od daniny są odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej, do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie.

Skarbówka stwierdziła jednak, że odsetki są zwolnione z PIT tylko wtedy, gdy ustawa konkretnie się do nich odnosi.

„Ponieważ w przepisach ustawy o PIT brak jest regulacji, które zwalniałyby od podatku odsetki z tytułu zachowku, to należy przejąć, że podlegają one opodatkowaniu na zasadach ogólnych" – czytamy w interpretacji.

Dyrektor KIS stwierdził, że stanowią one przychód z tzw. innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 i art. 20 ust. 1 ustawy o PIT. Należy je rozliczyć według stawek 18 i 32 proc. z innymi dochodami osiągniętymi w danym roku.

Wyjaśnił też, że w poprzednich latach orzecznictwo sądów było w tym zakresie niejednolite.

Wątpliwości jednak zostały rozstrzygnięte przez Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale siedmiu sędziów z 6 czerwca 2016 r. (sygn. II FPS 2/16). Wynika z niej, że świadczenie główne jest czym innym niż odsetki za opóźnienie w jego zapłacie. Należy je zaliczyć do przychodów z innych źródeł.