Aleksandra Piłsudska. Bojowniczka jak dynamit

Aleksandra Piłsudska. Pamiętamy ją nie tylko jako dziewczynę Ziuka.

Publikacja: 24.04.2020 10:00

Aleksandra Piłsudska. Bojowniczka jak dynamit

Foto: NAC

Była drugą żoną Józefa Piłsudskiego. W oddziale bojowym PPS zajmowała się transportem i przechowywaniem broni, pistolety i dynamit chowała pod spódnicą. Przyszłego naczelnika państwa poznała w konspiracyjnym magazynie z bronią.

Urodziła się 12 grudnia 1882 r. w Suwałkach. Jej ojciec Piotr Szczerbiński pochodził z suwalskich mieszczan, a matka Julia ze zubożałej szlachty. Wczesna śmierć rodziców spowodowała, że wychowaniem dziesięcioletniej Oli zajęły się babka Karolina z Truskolaskich oraz ciotka Wiktoria Maria Zahorska.

W 1901 r. Ola ukończyła gimnazjum w Suwałkach. Babka powtarzała jej, że „zawsze trzeba być patriotką", a przed śmiercią zabroniła rodzinie stawać wnuczce na drodze, „cokolwiek ona postanowi". A ta postawiła na niezależność. Pojechała do Warszawy, by uczyć się w szkole handlowej Józefy Siemiradzkiej. Brała także udział w wykładach Uniwersytetu Latającego i zaczęła pracę. Była urzędniczką w fabryce wyrobów skórzanych na warszawskiej Woli, ale po pracy jeździła na Pragę, by uczyć pisać i czytać kobiety. Bliski jej był program Polskiej Partii Socjalistycznej, w 1904 r. wstąpiła więc w jej szeregi.

Brała udział w wielu demonstracjach i akcjach bojowych. W Organizacji Bojowej PPS zajmowała się transportem i nadzorowała składy broni. Ryzykując aresztowanie, przewoziła broń, pieniądze i materiały wybuchowe – także chowany podobno pod gorsetem dynamit, choć jego zapach wywoływał u niej mdłości. Do nóg przywiązywała mauzery, rewolwery zaszywała w pasie pod ubraniem. Do ciała przyklejała banknoty, w walizkach przenosiła karabiny.

Szczerbińska i Piłsudski poznali się w 1906 r., kiedy on przyjechał z wizytą do składu broni, za który ona odpowiadała. W 1907 r. została aresztowana. Zwolniona z braku dowodów, udała się do Kijowa. Tam Piłsudski wyznał jej miłość. Zakochali się, chociaż Piłsudski miał żonę Marię. Po latach Marszałek określał te relacje „tragicznym trójkątem".

W 1908 r. uczestniczyła w zorganizowanym przez Organizację Bojową PPS napadzie na pociąg pocztowy w Bezdanach – akcją dowodził Piłsudski. Ale to ona przygotowała plan, ustaliła kryjówki na łup i odpowiadała za broń. Już wtedy nazywano ją „dziewczyną Ziuka".

We Lwowie pracowała w biurze fabrycznym. W czasie I wojny światowej działała w Polskiej Organizacji Wojskowej. Została komendantką kurierek Pierwszej Brygady. Szczerbińska w wielu rozmowach przekonywała Piłsudskiego, że w razie wojny powinien utworzyć w wojsku oddział kobiecy, a po uzyskaniu niepodległości Polki powinny otrzymać prawa wyborcze. W lutym 1918 r., kiedy Piłsudski przebywał w więzieniu w Magdeburgu, urodziła mu córkę.

Piłsudski wrócił do Warszawy 10 listopada 1918 r. Po powitaniu przez tłumy, wojskowych i polityków udał się na ul. Mińską, gdzie czekały na niego Aleksandra i córka Wanda.

Pobrali się 25 października 1921 r., po śmierci pierwszej żony Ziuka Marii Juszkiewiczowej, chorej przez długie lata. Ślub wzięli w Belwederze. Wspólnie z dwiema córkami zamieszkali w Sulejówku, gdzie obecnie mieści się Muzeum Józefa Piłsudskiego. Jako pierwsza dama Aleksandra zajęła się działalnością społeczno-charytatywną. Pomagała m.in. w zbieraniu pieniędzy na prowadzenie domu sierot, w zakładaniu świetlic dla młodzieży, wspierała bezdomnych.

Po wybuchu wojny, za namową jednego z generałów, Aleksandra Piłsudska wraz z córkami zdecydowała się wyjechać najpierw na Kresy do majątku Jerzego Bułhaka, męża siostrzenicy marszałka Wandy z Juchniewiczów. Potem jednak ruszyła do Wilna. Dwa dni po napaści Sowietów na Polskę przekroczyła z córkami granicę litewską. Następnie ruszyła na Łotwę, z Rygi samolotem odleciała do Sztokholmu, a stamtąd na początku listopada 1939 r. do Londynu. „Dolatując do Anglii, po raz pierwszy od opuszczenia Warszawy miałam czas pomyśleć o przyszłości i uświadomić sobie, że jestem na wygnaniu, bez domu, bez kraju, a droga w przyszłość jest ciemna i niepewna. Nigdy jednak nie przywiązywałam zbyt wielkiej wagi do bezpieczeństwa" – wspominała.

Aleksandra Piłsudska zmarła 31 marca 1963 r. w Londynie. Została pochowana na North Sheen Cementary. 28 października 1992 r. jej prochy złożono w grobie na warszawskich Powązkach. 

Plus Minus
„Jak wysoko zajdziemy w ciemnościach”: O śmierci i umieraniu
Materiał Promocyjny
Z kartą Simplicity można zyskać nawet 1100 zł, w tym do 500 zł już przed świętami
Plus Minus
„Puppet House”: Kukiełkowy teatrzyk strachu
Plus Minus
„Epidemia samotności”: Różne oblicza samotności
Plus Minus
„Niko, czyli prosta, zwyczajna historia”: Taka prosta historia
Materiał Promocyjny
Strategia T-Mobile Polska zakładająca budowę sieci o najlepszej jakości przynosi efekty
Plus Minus
Gość "Plusa Minusa" poleca. Katarzyna Roman-Rawska: Otwarte klatki tożsamości