W oczekiwaniu na aureolę

Jest ich niewielu. Zaledwie 13 z ponad 250, których procesy beatyfikacyjne są w toku. Pozostali polscy kandydaci na ołtarze to księża i zakonnice.

W tej trzynastce jest postać chyba jedyna w historii Kościoła: świecki, który założył męski zakon. Mowa o Bogdanie Jańskim (1807 – 1840), skądinąd wybitnym ekonomiście i humaniście, którego życie byłoby świetnym scenariuszem na film o różnych drogach do świętości. Przykładem niezwykle budującym dla tylu pogmatwanych, czasem zdałoby się beznadziejnie, losów ludzi.

W młodości agnostyk, prowadzący hulaszczy tryb życia, w którym było i picie wina z ludzkich czaszek, i odwiedzanie paryskich domów publicznych, w 27. roku życia przeżył totalne nawrócenie. Stało się to na Zachodzie, gdzie wyjechał na stypendium naukowe. Był emisariuszem rządu tymczasowego w powstaniu listopadowym, potem działaczem Wielkiej Emigracji. Pisał artykuły, redagował „Księgi Pielgrzymstwa Polskiego”, tłumaczył na francuski dzieła Mickiewicza, z którym się przyjaźnił. Sam nawrócony, jak typowy konwertyta z mocą nawracał innych. Nie krył, że był grzesznikiem. W 1836 roku założył w Paryżu tzw. Domek, gdzie on, świecki, wychowywał przyszłych kapłanów. Te spotkania dały początek zakonowi zmartwychwstańców. Jański sam był duchowym zmartwychwstańcem i taki widział cel zgromadzenia: pracę na rzecz duchowego i moralnego zmartwychwstania społeczeństw. W kontekście polskim, w tym właśnie, a nie w wojnach, widział warunek odrodzenia państwa.

Dramatyzmu życiu Jańskiego – jakby ich było mało w 33-letnim życiu – dodaje jeszcze jeden fakt: w przeddzień wyjazdu z Polski ożenił się z Aleksandrą Zawadzka, która była w ciąży. A zatem zostawił żonę i dziecko, by budować zakon?

– Jański ożenił się z kobietą, która była mu bliska, ale po to, by ratować jej honor, gdyż była w ciąży z innym mężczyzną – wyjaśnia postulator procesu beatyfikacyjnego ks. Wiesław Śpiewak. – Oleńka, jak ją nazywał w listach, oddała jednak dziecko siostrze, a potem przestała z Jańskim korespondować.

Ks. Śpiewak przyznaje, że ta kwestia budzi pewne zakłopotanie, chociaż w przeszłości zostawiano rodziny, by iść za Chrystusem, jak pierwszy z nich – św. Piotr. To, co akurat wśród świeckich może budzić zdziwienie, nie musi być więc przeszkodą dla kościelnych trybunałów. Niemniej proces beatyfikacyjny ruszył dopiero w 2005 roku, ale zakończył się szybko, bo już po trzech latach. W tej chwili trwa uzupełnianie materiałów procesowych, które zostały przesłane do watykańskiej Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych.

[srodtytul]Polskie wizjonerki[/srodtytul]

Na drugim, tzw. rzymskim etapie oprócz Bogdana Jańskiego są także procesy sześciu innych osób: Wandy Malczewskiej, Rozalii Celak, Jana Tyrnowskiego, Jerzego Ciesielskiego, Hanny Chrzanowskiej, Janiny Woynarowskiej. To oni mają szansę najszybciej zyskać oficjalny tytuł błogosławionych Kościoła, a wierni modlić się do nich publicznie.

Najdalej zaawansowany jest proces Wandy Malczewskiej (1822 – 1896), działaczki społecznej, charytatywnej, a przede wszystkim mistyczki, którą porównuje się czasem do znanej niemieckiej wizjonerki i stygmatyczki Anny Katarzyny Emmerich, której wizje męki Chrystusa wykorzystał Mel Gibson, kręcąc „Pasję”. Wanda Malczewska (ciotka malarza Jacka Malczewskiego) w swoich objawieniach widziała także sceny z Drogi Krzyżowej Chrystusa, doznawała cierpień ukrzyżowanego, miała wizje dotyczące przyszłości Polski. Np. w 1873 roku w jednej z wizji Matka Boża zapowiedziała jej odrodzenie Polski i ustanowienie święta narodowego 15 sierpnia, bo wtedy Polska odniesie zwycięstwo nad wrogiem. W 2006 roku Benedykt XVI podpisał dekret o uznaniu heroiczności jej cnót. Do beatyfikacji potrzebny jest jeszcze cud uzdrowienia dokonany za jej wstawiennictwem. O to modlą się liczni pielgrzymi, którzy przybywają do grobu Służebnicy Bożej w Parznie w diecezji łódzkiej.

Również życie Rozalii Celak (1901 – 1944) niosło pewną tajemnicę. Wiedzą dobrze o tym ci, którzy dbają, by na jej skromnym grobie z dużym kamiennym sercem na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie nigdy nie więdły kwiaty i nie gasły znicze. Przychodzą do Celakówny prosić o cud albo za niego dziękować. Twierdzą, że Rozalia może w niebie wiele: pomaga przywrócić zdrowie, zajść w ciążę, znaleźć pracę, zdać egzaminy. Ta skromna pielęgniarka, która z ogromnym poświęceniem pracowała na oddziale skórno-wenerycznym w Szpitalu św. Łazarza w Krakowie, była również mistyczką. Mało kto wie, że to ona przekazała przesłanie Jezusa dotyczące uznania Chrystusa za Króla poprzez akt jego intronizacji. Po raz pierwszy w 1938 roku Jezus miał jej powiedzieć: „Jeżeli chcecie ratować świat, trzeba przeprowadzić intronizację we wszystkich państwach i narodach na całym świecie. (...) Polska nie zginie, o ile przyjmie Chrystusa za Króla w całym tego słowa znaczeniu”.

Proces Rozalii Celak rozpoczął się w 1996 roku, ale już rok wcześniej powstały wspólnoty intronizacyjne, których celem jest propagowanie idei ogłoszenia Chrystusa Królem, głównie w formie przemiany duchowej. Ale obok tych wspólnot powstały także inicjatywy czysto polityczne – w 1997 roku liderów „Solidarności” i w 2006 roku grupy posłów, którzy chcieli dokonać intronizacji Chrystusa na Króla Polski w formie uchwały sejmowej. Działo się to bez wiedzy i zgody episkopatu, co spowodowało zahamowanie procesu Celakówny. W diecezji był on już zamknięty w 2000 roku, ale arcybiskup krakowski złożył na nim swój podpis dopiero w 2007 roku.

– To proces ma wykazać heroiczność cnót osoby i autentyzm przesłania, także gdy jest ono owocem przeżyć mistycznych – wyjaśnia karmelita o. Szczepan Praśkiewicz, konsultor watykańskiej Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych. – Właściwie nawet nie beatyfikacja, która jest tylko pozwoleniem na kult publiczny, ale dopiero kanonizacja jest nieomylną pieczęcią Kościoła nad życiem i przesłaniem kandydata na ołtarze, kiedy to papież „ex cathedra”, a więc w sposób wiążący, ogłasza daną prawdę, zobowiązującą chrześcijan do jej przyjęcia.

Barbara Pasternak z fundacji Serce Jezusa twierdzi natomiast, że gdyby były wątpliwości co do charakteru przesłania Rozalii Celak, to proces by się w ogóle nie rozpoczął. – Skoro ogłoszono ją Służebnicą Bożą, to znaczy, że jest powód, by uznać jej przesłanie – tłumaczy Pasternak i zapewnia, że fundacja, która brała udział w pierwszym etapie procesu beatyfikacyjnego, nie ma nic wspólnego z inicjatywami intronizacyjnymi.

Miesiąc temu abp Andrzej Dzięga zapowiedział, że jeżeli politycy nie przestaną traktować kwestii intronizacji Chrystusa Króla instrumentalnie, nie dojdzie do niej. Tym bardziej, przypomniał, że w Polsce już trzykrotnie: w 1920, 1921 i 1951 roku, nastąpiło ogłoszenie Chrystusa Królem Polski.

– Trudno uznać, że było to wypełnienie przesłania Jezusa przekazanego Rozalii Celak – mówi Barbara Pasternak. – Z tego przesłania jasno wynika, że intronizacji ma dokonać wspólnie władza świecka i duchowa.

[srodtytul]„Nauczyciele” papieża[/srodtytul]

Orędownikiem wynoszenia na ołtarze ludzi świeckich był Jan Paweł II. Wiedział, że nie ma lepszych przykładów dla ludzi świeckich niż właśnie osób wiodących życie do nich podobne. I chociaż Kościół w Polsce podjął papieską sugestię (najbardziej archidiecezja krakowska, w której toczy się siedem z 13 procesów), to wciąż w bardzo wąskim zakresie. Księża zaangażowani w prowadzenie procesów wiedzą, że takie zachwianie proporcji nie jest dobre. Zwycięża jednak pragmatyka. Prowadzenie procesu, który trwa często kilkadziesiąt lat, wymaga bowiem zaangażowania wielu sił, a także środków. Łatwiej o to zakonom, które chcą wynieść na ołtarze swojego założyciela, czy diecezjom niż osobom fizycznym, a nawet stowarzyszeniom katolickim, w Polsce dość słabym jeszcze, które w dodatku często nie mają ku temu wykwalifikowanych kadr. Sytuacja się zmienia, gdy również biskupowi, kurii zależy z jakichś powodów na beatyfikacji danej osoby świeckiej. Wtedy jest szansa, że na prośbę grup wiernych, bo to oni najczęściej zgłaszają świeckich kandydatów na ołtarze – diecezja przejmie prowadzenie procesu.

Tak np. stało się z procesem Jerzego Ciesielskiego (1929 – 1970) i Jana Tyranowskiego (1901 – 1947). Rozpoczęciem ich procesów zainteresowany był sam Jan Paweł II, który znał dobrze obu. Bardziej zaawansowany jest proces Jana Tyranowskiego, krawca z Krakowa, który odegrał dużą rolę w kształtowaniu duchowości i powołania Karola Wojtyły. Tyranowski, który w 1935 roku przeżył religijne przebudzenie, żył duchowością mistyków – św. Jana od Krzyża i św. Teresy z Avila. I w ten świat wprowadził studenta Karola Wojtyłę, który później jako papież mówił w rozmowie z Andre Frossardem „o jego istnieniu w sobie przedtem nie wiedział”. Z grup młodych mężczyzn, które przy parafii salezjanów prowadził Tyranowski (kółka różańcowe, dyskusje o wierze), 11 zostało kapłanami (tylu, ilu salezjanów w tej parafii podczas wojny aresztowali Niemcy). Proces Tyranowskiego, który w diecezji trwał trzy lata, od 2000 roku toczy się w Rzymie. Jest już gotowe positio, czyli został opracowany materiał dowodowy zebrany w diecezji (pracowali nad nim salezjanie), a to oznacza, że gdyby nie kolejka spraw, do pracy mogłaby przystąpić już komisja teologów Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych.

Jerzego Ciesielskiego, który przyjaźnił się najpierw z księdzem, a potem biskupem i kardynałem Karolem Wojtyłą, promotorzy procesu przedstawiają jako wzór chrześcijanina XX wieku. Był inżynierem, naukowcem, ojcem rodziny. W każdej z tych sfer żył na sposób w pełni ewangeliczny. Po tragicznej śmierci Ciesielskiego (zginął razem z dwójką dzieci w katastrofie statku na Nilu) kard. Wojtyła wspominał, że najczęściej rozmawiał z nim – a poznał go jeszcze jako studenta w duszpasterstwie przy kościele św. Floriana w Krakowie – na temat miłości i małżeństwa „jako sakramentalnej drogi powołania dwojga ludzi” oraz pracy zawodowej jako elementu „życia osobistego, rodzinnego, a także jako komponenta powołania chrześcijańskiego”. Te rozmowy, przyznawał, były jednym z wielu źródeł, które wpłynęły na treść książki „Miłość i odpowiedzialność”. Ciesielski uważał, że to nie struktury, przynależność organizacyjna (choć związał się w 1966 roku z ruchem Focolare), ale życie Ewangelią na co dzień jest świadectwem życia prawdziwie chrześcijańskiego. Janowi Pawłowi II był on szczególnie bliski – jego portret kazał umieść na tarasie Pałacu Apostolskiego.

Proces beatyfikacyjny Ciesielskiego, który rozpoczął się w 1985 roku, od 1990 roku toczy się w Rzymie. Od 1997 roku fundacja Źródło i tygodnik rodzin katolickich o tej samej nazwie przyznaje Nagrodę im. Sługi Bożego Jerzego Ciesielskiego osobom, które działają na rzecz rodzin.

[srodtytul]Ludzie o wielkim sercu[/srodtytul]

Kard. Wojtyła znał dobrze jeszcze jedną kandydatkę na ołtarze – pielęgniarkę Hannę Chrzanowską (1902 – 1973). Na jej pogrzebie powiedział: „Byłaś wśród nas jakimś wcieleniem Chrystusowych błogosławieństw z Kazania na Górze. Zwłaszcza tego, które mówi «Błogosławieni miłosierni»”. Chrzanowska, podkreślają ci, którzy ją znali, realizowała przykazanie miłości bliźniego w sposób heroiczny. Po przejściu na emeryturę zajęła się organizacją w parafiach Krakowa pomocy obłożnie chorym, leżącym w domach. Wciągała w tę pracę wolontariuszy, uczyła, jak pielęgnować chorych, zdobywała pieniądze, by pomóc im materialnie. Zainicjowała pierwsze w Polsce rekolekcje dla chorych. Jej proces beatyfikacyjny toczy się od 1998 roku.

Hanna Chrzanowska jest jedną z czterech pielęgniarek, które są w trzynastce kandydatów na ołtarze. Być może proporcjonalnie duża ich liczba (a niebawem rozpocznie się w Krakowie proces lekarza dr. Stanisława Kownackiego, ojca piątki dzieci, który zmarł w 1995 roku) wynika ze szczególnej wrażliwości na cierpienia drugiego człowieka. Ta wrażliwość jest nieodzowna, by dobrze wykonywać ten zawód. Ale w wypadku osób czekających na beatyfikację sama „zawodowa” wrażliwość nie dałaby najprawdopodobniej takich efektów, a na pewno nie byłaby wystarczająca do procesu. U źródeł działania każdej z tych osób leżała bowiem głęboka wiara i miłość Boga.

Druga pielęgniarka, której proces, rozpoczęty w 1999 roku, jest już na etapie rzymskim, to Janina Woynarowska (1923 – 1979). I ona zaangażowana była w działalność społeczną, charytatywną, otaczając opieką opuszczonych, starych, samotne matki, a także rodziny patologiczne. Zorganizowała w Chrzanowie Dom Samotnej Matki. Biednym rozdawała tzw. numerki, za które w sklepie mogli otrzymać podstawowe produkty żywnościowe. Jako kurator w ośrodku adopcyjnym pomagała znajdować rodziny zastępcze dla sierot. Dla ludzi ze wszystkich tych środowisk organizowała turnusy wypoczynkowo-rekolekcyjne. Jej pole działania było szerokie. Biskup Jan Pietraszko (sam kandydat na ołtarze) powiedział na pogrzebie Janiny Woynarowskiej: „Był to człowiek dobry i wyjątkowo potrzebny”.

[srodtytul]Pantofelek Matki Bożej[/srodtytul]

Jak się człowiek przebudzi, to zwykle udaje mu się trafić nogą tylko do jednego pantofla. Mamę jak wzywano w nocy, to często właśnie w jednym pantoflu wybiegała. I tak się też modliła do Matki Bożej: załóż, chociaż jeden pantofelek, ale przybądź z pomocą. Mama mówiła, że się nigdy nie zawiodła” – tak wspominał po latach swoją matkę pielęgniarkę – położną Stanisławę Leszczyńską – jej syn Bogdan. Leszczyńska (1896 – 1974), matka czworga dzieci, więźniarka i położna z obozu koncentracyjnego w Auschwitz-Birkenau, w ciągu dwóch lat odebrała w obozie trzy tysiące porodów. Mimo przerażających, nieludzkich warunków wszystkie dzieci rodziły się żywe. Osławionemu doktorowi Josefowi

Mengele, który wydał rozkaz, by zaraz po urodzeniu noworodka topić w fekaliach albo wrzucać do pieca, powiedziała z mocą: „Nie, nigdy nie wolno zabijać dzieci!”. „Anioł dobroci”, jak mówiły o Leszczyńskiej współwięźniarki, otaczała modlitwą każdą rodzącą i jej dziecko. Choć na tę chwilę przywracała w tych upodlonych kobietach nadzieję, godność. Każde dziecko natychmiast po porodzie chrzciła wodą. Niestety, obóz przeżyło tylko trzydzieścioro. Po wojnie Stanisława Leszczyńska, która przeżycia z obozu opisała w 1957 roku w „Raporcie położnej z Oświęcimia”, jeszcze przez kilkanaście lat pracowała z oddaniem w zawodzie.

Jej proces beatyfikacyjny w diecezji rozpoczął się w 1992 roku. Jest to obecnie najdłużej trwająca sprawa osoby świeckiej na szczeblu diecezjalnym. Oprócz Leszczyńskiej na tym etapie toczy się obecnie pięć innych procesów osób świeckich, w tym trzech męczenników.

Tylko rok krócej niż Leszczyńskiej, bo od 1993 roku, trwa proces zmarłej również w latach 70. Anny Jenke (1921 – 1976), polonistki, nauczycielki z Jarosławia, która zmarła w opinii świętości. W latach 50. za odważne przyznawanie się do wiary i Kościoła została na kilka lat zwolniona z pracy w szkole. Wbrew obowiązującemu systemowi wychowywała młodzież w duchu religijnym i patriotycznym. Opieką otaczała dzieci ulicy, a także ludzi opuszczonych.

Zupełnie inną postacią była natomiast Kunegunda Siwiec (1876 – 1955), prosta wiejska kobiety ze Stryszawy, która przez całe życie nie wyjeżdżała dalej niż do Wadowic. W życiu duchowym Kundusia, jak ją nazywano, szła drogą św. Tereski od Dzieciątka Jezus (należała do Świeckiego Zakonu Karmelitów Bosych). Przez wiele lat doznawała niezwykłych przeżyć: rozmawiała z Jezusem, Matką Bożą, świętymi. Rozmowy te spisał jej spowiednik ks. Bronisław Bartkowski. Jej życie, pełne cierpienia w ostatnich latach, było modlitwą za innych. Proces Kunegundy Siwiec rozpoczął się w 2007 roku.

[srodtytul]Męczennicy: obrońcy krzyża, Żydów i godności[/srodtytul]

Ignacy Trenda (1882 – 1939) mógłby zostać patronem wszystkich obrońców krzyża. Trudno oprzeć się przekonaniu, że ten prosty, biedny najemnik rolny, w dodatku analfabeta, wiedział dobrze, że pewnych rzeczy, nawet za cenę życia, zrobić nie można. Nie pozwala na to uczciwość i szacunek dla symboli religijnych. Trenda został zamordowany przez Niemców