Pod koniec maja 2025 r. w Moskwie zorganizowano forum „Rosja i świat. Trendy zdrowej długowieczności”. Wśród licznych panelistów znalazła się również wicepremier ds. ochrony zdrowia, polityki społecznej i pracy, Tatiana Golikowa. Polski czytelnik może ją kojarzyć z tego, że w 2010 r. decyzją Władimira Putina weszła w skład rosyjskiej komisji mającej zbadać przyczyny katastrofy w Smoleńsku. Ta 59-letnia kobieta, podczas fragmentu konferencji poświęconej nowym technologiom, w pewnym momencie stanęła za pulpitem i ogłosiła, że wkrótce Rosja będzie mieć lekarstwo na starość.

„W latach 2028–2030 nasi naukowcy spodziewają się pozyskać i wprowadzić do użytku leki regenerujące starzejące się komórki i ich funkcje” – zapowiedziała Golikowa. W tym momencie na wielkim telebimie za jej plecami wyświetlono grafikę przedstawiającą harmonogram całego przedsięwzięcia. Kończąc swoje wystąpienie, wicepremier z entuzjazmem zauważyła, że coś, co jeszcze jakiś czas temu wydawało się odległą przyszłością, już teraz staje się rzeczywistością. Zapewnienia Golikowej, choć nie wprost, skierowane były głównie do gospodarza Kremla i jego otoczenia. Zdaniem ekspertów to bowiem coraz starszy prezydent ma być owładnięty myślą o wiecznej młodości.

Czytaj więcej

Plus Minus

Trump odkrył, że Putin go zwodzi. Czy po ultimatum dla Rosji czeka nas przełom?

Donald Trump znów staje się bardziej wojowniczy wobec Rosji i po pół roku swojej drugiej kadencji...

Władimir Putin. 73 lata, ale wciąż jak młody samiec alfa 

Na początku października Władimir Putin skończy 73 lata. W tym wieku Józef Stalin miał już nadciśnienie, miażdżycę oraz cierpiał na osłabienie mięśnia sercowego. W 1952 r. jego stan był tak kiepski, że jego osobisty lekarz zalecił mu zaprzestać wszelkiej działalności. Z kolei Leonid Breżniew mając 73 lata, był już bełkoczącym wrakiem człowieka niezdolnym do sprawowania władzy, a Borysa Jelcyna toczyła choroba alkoholowa oraz pogłębiające się problemy z sercem, przez co był już jedną nogą w grobie.

Na ich tle Putin jest okazem zdrowia, ale metrykę trudno oszukać. W pierwszych latach swojej prezydentury gospodarz Kremla, chcąc odróżnić się od Jelcyna na wiele sposobów, demonstrował swoją witalność i męskość. Do historii przeszły jego zdjęcia, gdy z nagim torsem jedzie na koniu, siedzi za sterami bombowca strategicznego, prowadzi kolumnę motocykli czy leci motolotnią razem z żurawiami. Z kolejnymi latami Putin ograniczył takie występy, ale nie przestał dbać o to, by jak najdłużej prezentować się niczym sprawny mężczyzna.

W 2024 r. dziennikarze śledczy portalu Projekt pisali, że prezydent regularnie zażywa kąpieli w krwi pozyskanej z poroża jelenia syberyjskiego. Tę metodę, która ma rzekomo odmładzać skórę i poprawiać układ krążenia, pokazał mu w 2000 r. ówczesny minister ds. sytuacji nadzwyczajnych Siergiej Szojgu podczas jednej ze wspólnych wypraw w góry Ałtaju. Prezydenta na krok ma też nie odstępować sztab lekarzy różnych specjalizacji. Do momentu swojej śmierci w 2024 r. jednym z nich był prof. Władimir Czawinson, szef Instytutu Bioregulacji i Gerontologii, nazywany przez media „osobistym gerontologiem Putina”. Naukowiec, który zasłynął badaniami nad peptydami i ich rolą w walce z procesem starzenia, miał obiecać prezydentowi, że spokojnie dożyje setki.

W czerwcu 2025 r. podczas wręczania państwowych odznaczeń Putin przyznał, że raz do roku przechodzi kompleksowe badania kontrolne, na które poświęca całe dwa dni. Sprawność prezydenta ma także związek z funkcjonowaniem stworzonego przez niego systemu. Przez ponad dwie dekady stał się on tak silnie spersonalizowany, że postać Putina i jego charyzma stanowią jeden z czynników spajających elity i zapewniających władzom poparcie Rosjan. – Nie miałoby to takiego znaczenia w przypadku, gdyby wizerunek Putina się stopniowo zmieniał, ale on tego nie chce. Stara się sprawiać wrażenie równie aktywnego i młodego co kiedyś. I staje się to coraz bardziej zauważalne – mówi „Plusowi Minusowi” Andriej Piercew, doświadczony dziennikarz śledczy portalu Meduza. Widoczne są szczególnie kolejne zabiegi wstrzykiwania botoksu, którym poddaje się Putin.

Kwestia starzenia się nie dotyczy tylko prezydenta Federacji Rosyjskiej. Większość jego zauszników jest w podobnym co on wieku. Jednym z nich jest Jurij Kowalczuk, właściciel największej rosyjskiej telewizji Pierwyj Kanał, nazywany „osobistym bankierem Putina”. Potężny oligarcha ma 73 lata. Z kolei wpływowi biznesmeni i znajomi Putina z lat młodości bracia Boris i Andriej Rotenbergowie mają odpowiednio 68 i 73 lata. Zresztą nawet gdy na Kremlu dochodzi do przetasowań, to jeden „emeryt” zamienia innego. Tak było w przypadku usunięcia 74-letniego Nikołaja Patruszewa z funkcji sekretarza Rady Bezpieczeństwa. Polityk, który ostatecznie został jednym z doradców Putina, został zastąpiony przez 70-letniego Siergieja Szojgu. Tego z kolei na fotelu ministra obrony podmienił 66-letni Andriej Biełousow. Co więcej, nawet najmłodsi przedstawiciele ścisłej elity, jak dyrektor największego rosyjskiego banku Sbierbanku, German Gref, mają na karku już sześćdziesiątkę. Wokół Putina pojawiają się co prawda 40- czy 50-letni politycy, ale na razie nie zajmują oni najbardziej wpływowych i eksponowanych stanowisk.

Jakby tego było mało, co jakiś czas prezydent podnosi wiek emerytalny różnych urzędników albo pozwala im pracować po jego przekroczeniu. Najlepszym przykładem jest szef komitetu śledczego Aleksander Bastrykin (71 lat), który pełni tę funkcję nieprzerwanie od 2011 r. i powinien z niej ustąpić po osiągnięciu 65. roku życia. W zeszłym roku Duma „na prośbę” prezydenta wydłużyła mu ten okres. – Putin od dawna otacza się ludźmi, których dobrze zna i których zachowanie potrafi przewidzieć. Jego wiek też ma w tym znaczenie. Na starość chce się, żeby wszystko wokół było znajome i zrozumiałe. Najlepszym przykładem jest minister spraw zagranicznych, 75-letni Siergiej Ławrow, który od dawna chce odejść i ma nawet potencjalnych następców – zauważa Piercew.

Czytaj więcej

Gospodarka

Dłużej nie da się tego ukryć. W Rosji gwałtownie zwalnia gospodarka

Rosyjska gospodarka jest w recesji. Machina wojenna zaczęła pożerać swój ogon, co uderza w cały r...

Michaił Kowalczuk – człowiek, który zaczadził Putina obsesją długowieczności 

Ideą wiecznej młodości miał Putina zarazić jego bliski przyjaciel Michaił Kowalczuk. Według śledztwa niezależnego portalu Meduza, to on, owładnięty obsesją na punkcie technologii powstrzymywania starzenia, pobiegł do prezydenta i przekonał go, by finansować badania nad tym zagadnieniem. 78-letni Michaił, z wykształcenia fizyk, jest dyrektorem Narodowego Centrum Badawczego „Instytutu Kurczatowa” zajmującym się rozwojem energii atomowej oraz genetyki. W Rosji Kowalczuk zasłynął także jako zwolennik wszelkich możliwych teorii spiskowych. W 2015 r. grzmiał, że zachodnie elity w tajemnicy tworzą nowy gatunek „ludzi poddanych”, którzy mają mieć ograniczoną świadomość i być gotowi wykonać każde polecenie. Innym razem twierdził, że on i jego ludzie odkryli, a ponadto wyodrębnili „genotyp Rosjanina”. Ostrzegał także, że Amerykanie po cichu od lat zbierają od Rosjan ich biomateriał i wykorzystują do modyfikowania owadów, jak komary i pluskwy tak, by ich zarażały i pozbawiały płodności. Fiksacją na punkcie wiecznej młodości i nieśmiertelności miał go z kolei zarazić jego podwładny z instytutu Konstantin Skriabin. Rosyjskie niezależne media zauważają, że Władimirowi Putinowi wiele razy zdarzało się w przeszłości „mówić Kowalczukiem”. Wszystko wskazuje na to, że i w sprawie wiecznej młodości też posłuchał przyjaciela.

Na początku 2024 r. podczas konferencji zatytułowanej Nowe Medyczne Technologie, prezydent ogłosił 14. narodowy projekt o nazwie „Nowe Technologie Ratowania Życia”. Kilka miesięcy później Tatiana Golikowa przedstawiła szczegóły tej inicjatywy, która miała się rozpocząć w 2025 r. Jej celem jest „opracowanie metod spowolnienia starzenia się ludzkich komórek oraz rozwój neurotechnologii i innowacji prowadzących do zapewnienia długowieczności”. Budżet to ponad 2 biliony rubli (ok. 90 mld zł). W założeniu władz program do 2030 r. ma uratować życie ponad 175 tys. ludzi.

Jeszcze więcej światła na całą sprawę rzuca list wysłany przez ministerstwo zdrowia do ośrodków badawczych w Rosji, w którym resort nakazuje przedstawienie sposobów na rozwój w czterech konkretnych dziedzinach. Pierwsza dotyczy lekarstw powstrzymujących choroby związane ze starzeniem się komórek, takie jak utrata masy mięśniowej czy osteoporoza. Druga ma związek z neurotechnologiami pomagającymi ludziom z zaburzeniami poznawczymi. Trzecia to metody wzmacniania systemu immunologicznego, a czwarta to technologie medyczne pozwalające np. na druk organów. Według Meduzy ton listu wskazywał na to, że władzom zależy na pośpiechu. „To było tak, jakby pismo dotarło dzisiaj, a terminy były na wczoraj. Szczerze mówiąc, to pierwszy raz, kiedy widzę coś takiego. Najczęściej projekty narodowe są poprzedzone wieloma spotkaniami różnych specjalistów i publiczną dyskusją” – mówi dziennikarzom lekarz pracujący w jednym z państwowych centrów badawczych. Inny naukowiec zwraca uwagę na cynizm Kremla. „Jasne, zacznijmy pracować nad przywróceniem zdrowia tych starych pierników. Przecież nikt inny nie potrzebuje naszej pomocy” – ironizuje w wypowiedzi dla Meduzy.

Z powodu rosnącej izolacji Rosji również w sferze naukowej oraz propagandy, wyolbrzymiającej wszystko, co zrobią Rosjanie, nie do końca wiadomo, jakie badania dotyczące starzenia komórek prowadzą tamtejsi naukowcy i na jakim są obecnie etapie. Przed inwazją na Ukrainę pojawiły się doniesienia, że zespół badaczy z jednej z prywatnych rosyjskich firm zidentyfikował białko wpływające na wiek biologiczny człowieka i zasugerował, że zmniejszenie jego stężenia w organizmie może powstrzymać proces starzenia. W 2018 r., by uzyskać granty i móc się rozwijać, przedsiębiorstwo otworzyło biuro m.in. w Stanach Zjednoczonych i stało się de facto międzynarodowym przedsięwzięciem, opuszczając Rosję.

W 2023 r. Instytut Nauki i Technologii Skołkowo (Skoltech) w Moskwie ogłosił z kolei, że zdaniem jego badaczy niedobór białka Sirtuiny 6 w mózgach osób starszych może być jedną z przyczyn występowania chorób neurodegeneracyjnych, takich jak Parkinson czy Alzheimer i obumierania neuronów. Prace nad tym odkryciem mają już trwać, a zaangażowana ma w nie być także starsza córka Putina – endokrynolog Maria Woroncowa.

Podobne eksperymenty przeprowadzają naukowcy na całym świecie. W 2024 r. głośno było o japońskich badaczach, którzy opisali białko o nazwie HKDC1 mające odgrywać kluczową rolę w powstrzymywaniu uszkodzeń organelli, czyli wyspecjalizowanych struktur wewnątrz komórek. To te uszkodzenia są powiązane z procesem starzenia się i pojawianiem się Parkinsona i Alzhaimera. Z kolei rok później naukowcy z Korei Południowej opublikowali wyniki badań, w których opisali inne białko HMGB1 mające przyspieszać proces starzenia się komórek. Prace nad innym białkiem, które ma być kluczem do długowieczności, w 2021 r. ogłosił także międzynarodowy zespół z USA, Izraela i Hiszpanii.

Mniejszą tajemnicą okryte są rosyjskie badania nad drukowaniem organów. Jak zauważają dziennikarze Meduzy, przez lata prawdziwym liderem w tej dziedzinie w Rosji była firma 3D Bioprinting Solutions powstała w 2013 r. Kilkanaście miesięcy od założenia uruchomiła swoją pierwszą „biodrukarkę”. Dzięki liczącym wiele tysięcy dol. grantom od Skoltechu w 2018 r. o firmie zrobiło się głośno, kiedy jedna z jej drukarek trafiła na pokład Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, gdzie wydrukowała ludzką tkankę chrzęstną oraz tarczycę myszy.

W chwili gdy Rosja zaatakowała Kijów w 2022 r., właściciel 3D Bioprinting Solutions sprzedał akcje firmy i wyjechał z Rosji do Europy. Teraz należy ona do państwowego giganta atomowego – Rosatomu. Co ciekawe, w grudniu 2023 r. z wykorzystaniem technologii firmy miano wydrukować rosyjskiemu żołnierzowi „nową skórę” wprost na odniesione przez niego rany. I choć – jak zauważa Meduza – do wydrukowania w pełni funkcjonującego ludzkiego organu droga jeszcze daleka, to Kreml ma nadzieję, że uda mu się stworzyć „kompleksowy organ” w ciągu najbliższych sześciu lat. Tylko w 2022 r. władze miały na ten cel wydać równowartość 633 tys. dol.

Czytaj więcej

Plus Minus

Rosja nie może wygrać tej wojny. To najważniejsze

Donald Trump po kolacji z Andrzejem Dudą ogłosił na swoim portalu społecznościowym Truth Social:...

W 2021 r. firma KrioRus zamroziła 82 „pacjentów”. Koszt takiej operacji to 36 tys. dol. 

Zainteresowanie wieczną młodością i nieśmiertelnością nie jest w dziejach Rosji niczym nowym. W latach 20. XX wieku bolszewicki pisarz science fiction i filozof Aleksander Bogdanow szukał sposobów odwrócenia procesu starzenia poprzez transfuzję krwi. Mężczyzna, który w 1926 r. stanął na czele Instytutu Transfuzji Krwi, wierzył, że jej przetaczanie sprawi, iż ludzie staną się młodsi i pozbędą się problemów z bezsennością czy łysieniem. Bogdanowowi nie chodziło jednak o przedłużenie życia konkretnych osób, a o kolektywne zdrowie dla całej ludności ZSRR. Transfuzje miały też symbolicznie znieść różnice między bogatymi a biednymi. Ta wiara nie skończyła się dla niego dobrze. Pisarz, który przeprowadził na sobie łącznie dwanaście przetoczeń krwi, zmarł w 1928 r. w wyniku ostatniego z nich. Okazało się, że wymienił się krwią z 21-letnim studentem chorym na gruźlicę.

W tym samym czasie w Europie furorę robił inny Rosjanin, Siergiej Woronow. Był to chirurg, który przeszczepiał pacjentom jądra małp, co miało zdecydowanie poprawiać ich zdrowie i działać odmładzająco. Takie twierdzenie wysnuł po setkach eksperymentów na zwierzętach. Jego zdaniem, gdy staremu baranowi przeszczepiło się jądra młodszego osobnika, ten odzyskiwał wigor. Do lat 40., gdy w końcu okrzyknięto go hochsztaplerem, Woronow miał wszczepić fragmenty małpich jąder ponad dwóm tysiącom pacjentów.

Na zainteresowania Bogdanowa wpływ mogły mieć prace XIX-wiecznego filozofa Nikołaja Fiodorowa. Wierzył on, że gdyby ludzkość całą swoją energię poświęciła na to, by żyć wiecznie, to na świecie nie byłoby już nigdy wojen. Ambicje Fiodorowa szły zresztą znacznie dalej, bowiem wyobrażał on sobie zmartwychwstanie każdej osoby, która kiedykolwiek żyła na Ziemi. Filozof twierdził, że rozwój technologii pozwoli na odrodzenie zmarłych z ich kości, a nawet pyłu.

Idee Fiodorowa i Bogdanowa przetrwały upadek ZSRR, choć już w bardziej komercyjnej formie. W 2000 r. grupa naukowców z Petersburga ogłosiła, że stworzyła lek na bazie organów nowonarodzonych cieląt, który na tyle spowalnia starość, że ludzie będą mogli żyć po 110lat. Jak pisał wówczas dziennik „Guardian”, po nową terapię ustawiła się długa kolejka kremlowskich polityków, biznesmenów, sportowców i celebrytów. I choć Instytut Bioregulacji i Gerontologii stojący za cudownym lekiem nie przedstawił żadnych niezależnych badań potwierdzających jego skuteczność, to wzbudził on zainteresowanie inwestorów m.in. z Wielkiej Brytanii. Podobno z terapii miał korzystać sam Borys Jelcyn.

W 2006 r. swoje podwoje otworzyła pod Moskwą firma KrioRus, oferująca usługi zamrażania ciekłym azotem ciał i mózgów zmarłych osób, celem ich późniejszego ożywienia, gdy na świecie pojawi się już odpowiednia technologia. Koszt „kriokonserwacji” całego ciała w 2018 r. wynosił równowartość ok. 36 tys. dol., a mózgu 15 tys. dol. W 2021 r. KrioRus przechowywała 82 „pacjentów” oraz kilka psów, ptaków, chomików i królików.

Czytaj więcej

Plus Minus

Władimir Putin przygotowuje Rosjan do kolejnej Wielkiej Wojny

Dzień Zwycięstwa to centralne święto putinowskiej Rosji i fundament państwowej mitologii. To takż...

Podczas gdy Kreml śni o długowieczności, rosyjskie społeczeństwo się starzeje 

W rozmowie z Meduzą źródła na Kremlu zauważają, że marzenia Putina o wiecznej młodości mogą się rozbić przede wszystkim o kwestie finansowe. „Wszystkie badania wymienione w narodowym projekcie są bardzo drogie. Opracowanie nowych leków kosztuje miliardy rubli, a obecnie nie ma ich skąd wziąć” – mówi dziennikarzom jeden z urzędników. „Nie sądzę, żeby byli w stanie szybko zorganizować cokolwiek znaczącego” – zauważa z kolei pracownik branży farmaceutycznej.

Fundusze to nie jedyny problem. – W Rosji nie ma obecnie dobrych badań nad procesem starzenia się. Wszyscy czołowi naukowcy wyjechali z kraju. Można przeznaczyć, ile się chce pieniędzy na badania, ale brakuje normalnie funkcjonujących ośrodków badawczych. Chyba że będą finansować badania w Chinach, ale to wydaje się mało prawdopodobne – mówi „Plusowi Minusowi” Michaił Batin, były rosyjski polityk, a obecnie jeden z prezesów firmy Open Longevity szukającej metod na przedłużenie ludzkiego życia. Kolejną problematyczną kwestią jest powiększające się z powodu wojny zacofanie technologiczne Rosji. – Obecnie badania nad reprogramowaniem komórek są zalewane pieniędzmi od Google’a, Amazona czy OpenAI. Wciąż nie mamy sukcesów w przedłużaniu życia, ale dążymy do tego z pomocą sztucznej inteligencji. W niej cała nadzieja – dodaje Batin.