Granty, punktoza, brak podziałów między dydaktyką a pracą badawczą, bezrefleksyjne kopiowanie zachodnich wzorców, nadmiar studentów, rozdrobnienie ośrodków badawczych, niskie zarobki kadry, tragiczna sytuacja młodych doktorów, dla których nie ma etatów – tak często przypominana lista grzechów głównych uniwersytetów jest obfita, a przecież daleko jej do zamknięcia kwestii domagających się natychmiastowego rozwiązania. Słychać ponaglenia, by z problemami szybko się uporać, bo każdy dzień zwłoki prowadzi do pogłębiania degradujących szkolnictwo wyższe patologii.

Niemniej, czy w takim podejściu nie odbija się przyczyna całego ambarasu? Chyba właśnie od tego wszystko się zaczęło – od wciśnięcia polskiego uniwersytetu w ramy fabryki mającej produkować naukowców, którzy następnie będą wytwarzać innowacje. W końcu to fabrykę naprawia się w taki sposób, że usprawnia się procesy, proponuje nowe regulacje bądź rozwiązania, aby zwiększyć jej efektywność.

Czytaj więcej

Plus Minus

Łukasz Niesiołowski-Spanò: Potrzebujemy wąskiej grupy elitarnych uczelni

Uczelnie zajmujące się nauką, prawdziwie badawcze, powinny być elitarne. Nic tak nie służy rozwoj...

Tutaj trzeba jednak zrobić coś innego – zmienić mentalność, społeczne podejście, a nie aplikować wciąż te same lekarstwa, licząc na to, że w końcu zadziałają.

Czy studia powinny być płatne? To droga do regresu, a nie postępu

W świecie, gdzie kapitalizm wciąż jeszcze się trzyma, choć już miejscami dogorywa, nadrzędnymi wartościami są efektywność oraz ekonomiczne zyski. Tego oczywiście nikomu nie trzeba tłumaczyć. Warto jednak przyjrzeć się, jak wpływają one na inne wartości społeczne. Wielokrotnie w przestrzeni publicznej mogliśmy spotkać się z utyskiwaniami na to, że młodzi studiują na byle jakich kierunkach, po których nie znajdują zajęcia. Kończą te filozofie, kulturoznawstwa, teatrologie, a potem biadolą o nikłych szansach na godziwą pracę. Wtedy zawsze ktoś napomknie (teraz coraz głośniej), że trzeba w końcu zrobić te płatne studia, bo jak ludzie będą musieli płacić za fanaberie nieprzynoszące społecznego dobrobytu, to szybciutko zweryfikują swoje życiowe wybory.

Z takimi osobami nie ma co dyskutować o tym, że ich podejście prowadzi nie do postępu, lecz do regresu. Nie przekonają ich argumenty o tym, że samo zdobywanie wiedzy potrafi być czymś niezwykle istotnym, bo w ich ujęciu reszta społeczeństwa „cierpi”, gdyż wydaje swoje ciężko zarobione pieniądze na to, aby ktoś mógł sobie poczytać Platona. Śmieszne jest to, że ich idealny świat płatnej wyższej edukacji już istnieje i obecnie zbieramy jego owoce.

Kłopotem wcale nie jest to, że państwowe uniwersytety corocznie wypuszczają 3 tys. absolwentów filozofii lub filmoznawstwa, z którymi potem nie ma co robić. Tylu nawet się na takie studia nie przyjmuje. W skali roku tytuł magistra na takich kierunkach otrzymuje wcale nie tak wiele osób. Nawet nie wiem, czy gdyby wziąć pod uwagę wszystkie, uzbierałyby się owe 3 tys. A statystyki pokazują, że i tak absolwenci nie mają większego problemu ze znalezieniem pracy (choć rzadko kiedy wiąże się ona z dalszą uniwersytecką karierą). Ale mówimy o absolwentach państwowych, wiodących uniwerków. Nadprodukcja magistrów ma miejsce w zupełnie innym miejscu – na Wyższych Szkołach Gotowania na Gazie, Lansu i Baunsu, które wyrastają nawet w najmniejszych miejscowościach. Tam można otrzymać papierek z najbardziej bzdurnego, wymyślonego na szybko kierunku, uiszczając odpowiednią kwotę. Często nie trzeba nawet uczęszczać na zajęcia ani podchodzić realnie do egzaminów (wystarczy się pojawić).

Jednak to najskrajniejszy przykład. Na państwowych uniwersytetach również płaci się za studia (choć tam już wymagają i faktycznie trzeba postudiować) – zaoczne, wieczorowe, podyplomowe. Płatne studia są czymś powszechnym, a ich rozszerzenie niczego nie załatwi poza poprawą samopoczucia tych, co czują się oszukani, że ktoś ma czelność studiować za „ich pieniądze”, z podatków.

A zatem chcą aplikować kurację, która cały czas jest stosowana. Czynią to nie w imię troski o szkolnictwo wyższe, lecz by dać zadość swojej wizji świata, gdzie miarą sukcesu jest grubość portfela. Nie dostrzegają tego, że wiele można zarobić w takich miejscach, które niewiele mają wspólnego ze społecznym rozwojem. No bo co społeczeństwu przyjdzie z tego, że ktoś bardzo dużo zarobi, sprzedając lody nad morzem lub oscypki w górach? W tych czasach nie będziemy wierzyć w teorie skapywania, a przecież nie jest tak, że wielkie pieniądze wiążą się tylko z innowacyjnymi branżami, nowymi technologiami itd. I czemu właściwie trzeba tyle o tym pisać, czy nie lepiej zbyć takie zdroworozsądkowe, a raczej chłopskorozumowe gadanie wzruszeniem ramion? Niech się wyżywają w internecie, ciesząc się, że podobni im dali lajki i podali wpis dalej. Szkoda tylko, że takie poglądy wyrastają z pewnej, wspominanej już, mentalności, której hołdowanie przekłada się na wiele naszych niedostatków.

Polska dogania Japonię z PKB na głowę mieszkańca. Dlaczego więc nie doczekaliśmy się polskiego Sony, Mitshubishi czy Nintendo?

Niedawno gruchnęła wieść, że nasze PKB na jednego mieszkańca zbliża się do poziomu japońskiego. Zaczęliśmy nawet marzyć o dogonieniu Korei Południowej. Mimo wszystko czujemy jednak, że coś jest nie tak. Niby się zbliżamy, ale gdzie są nasze Sony, Hyundai, Mitsubishi, Nintendo, Samsung? Dlaczego nasz sukces gospodarczy nie przekłada się na tworzenie wielkich firm i technologicznych gigantów? Ano dlatego, że mamy mentalność ludzi z montowni. Tym staliśmy się dla Zachodu, kto wie, może niedługo dostąpimy zaszczytu składania chińskich samochodów.