Czego o gospodarce uczy nas Zielona Wyspa

W debacie publicznej zbyt często sprowadza się irlandzką gospodarkę do niskich podatków korporacyjnych przyciągających międzynarodowych, technologicznych gigantów (np. Apple czy Alphabet/Google) i skłaniających ich do zakładania na Zielonej Wyspie swoich biur i serwerowni. Rozwiązania irlandzkiego prawa podatkowego, które stworzyły z Irlandii raj podatkowy dla wielkich korporacji, od dłuższego czasu znajdują się pod presją społeczności międzynarodowej – w szczególności Unii Europejskiej i Stanów Zjednoczonych – jako rodzaj nieuczciwej konkurencji. Jednak sprowadzanie gospodarki tego kraju wyłącznie do raju podatkowego byłoby poważnym błędem. Irlandzki model gospodarczy oparty został bowiem na otwartości na świat, czemu sprzyja położenie geograficzne oraz język, stosunkowo młode i przyjazne nowym technologiom społeczeństwo, a także wspierający przedsiębiorców system prawny. Udało się także zbudować prężny ekosystem dla młodych firm technologicznych, które w coraz większym stopniu kształtują oblicze jej gospodarki.

Czytaj więcej

Plus Minus

Pokorni prymusi nie uratują ludzkości

Nauczmy się cenić kochających ryzyko indywidualistów, choćby wydawali nam się nieznośni – bo to oni budują innowacyjne przedsiębiorstwa i pchają świat do przodu. A może nawet go ocalą.

Otworzyć się na świat

Irlandia dość szybko zrozumiała, że gospodarczy nacjonalizm i zamykanie się na świat jest drogą donikąd. Już od lat 60. minionego wieku kołem zamachowym jej gospodarki stały się wolny handel, deregulacja, niskie podatki oraz zagraniczne inwestycje. W ramach polityki gospodarczej państwa miejsce zaciskania pasa w warunkach stagnacji zajęła aktywna promocja wzrostu PKB, który wprawdzie generuje społeczne nierówności, ale w ostatecznym rozrachunku pozwala podnosić standard życia całego społeczeństwa i powiększać ogólną pulę dóbr, które mogą być przedmiotem podziału. Rozwojowi gospodarczemu sprzyjało nie tylko członkostwo w Unii Europejskiej, ale także kulturowe związki ze Stanami Zjednoczonymi. Na przełomie XX i XXI wieku cała irlandzka gospodarka, historycznie oparta na rolnictwie, w sposób trwały przekształciła się w nowoczesną gospodarkę opartą na wiedzy i nowych technologiach.

Oczywiście, model radykalnie otwartej gospodarki opartej na eksporcie stosunkowo niewielkiego państwa ma swoje ciemne strony. Irlandia doświadczyła ich w okresie wielkiego kryzysu finansowego (2008–2009), który doprowadził do pęknięcia spekulacyjnej bańki na rynku nieruchomości oraz destabilizacji jej sektora bankowego. W ostatecznym rozrachunku lata 2008– –2013 były dla Irlandii okresem recesji. Metodą na wyjście z tarapatów po 2014 roku były rozwiązania podatkowe przyciągające zagraniczne inwestycje. Irlandia nie tylko przewiduje dla spółek jedną z niższych na świecie stóp podatku dochodowego, ale także zastosowała rozwiązania, które umożliwiły globalnym koncernom stosowanie agresywnych optymalizacji podatkowych (np. tzw. Double Irish), które jeszcze bardziej obniżały łączną skalę obciążeń podatkowych.

Doprowadziło to do tego, że kraj stał się ulubionym celem relokacji największych amerykańskich korporacji. Swoje przedstawicielstwa i biura w Irlandii mają dziś takie spółki jak: Alphabet (Google), Intel, Meta, Apple, Pfizer, Accenture i Medtronic.

Od 2017 zarówno pozostałe kraje Unii Europejskiej, jak i Stany Zjednoczone starają się istotnie ukrócić możliwość korzystania przez ich rodzime korporacje z podatkowych przywilejów oferowanych przez irlandzki system prawny, gdyż niekorzystnie oddziałuje to na ich własne wpływy podatkowe. Jednak nawet jeśli korzyści płynące z preferencyjnego systemu podatkowego w Irlandii miałyby się okazać krótkotrwałe, to jego długoterminowe korzyści nie znikną z dnia na dzień. Wielkie korporacje nie uciekną całkowicie z tego kraju pomimo likwidacji podatkowych przywilejów. Natomiast tysiące pracowników, którzy nabrali doświadczenia w ramach technologicznych gigantów, zasilać będą przedsiębiorczy ekosystem Irlandii, zakładając innowacyjne start-upy.

Uczyć się u Amerykanów, stosować u siebie

Wrzeczywistości już dziś gospodarczymi ambasadorami Irlandii stali się bracia Collisonowie – założyciela fintechowego behemota o nazwie Stripe, który na skalę globalną oferuje technologiczną platformę procesującą miliardy dolarów transakcji dokonywanych w internecie. Wychowani na irlandzkiej prowincji Patrick (ur. 1988 r.) i John (ur. 1990) wyjechali na studia do Stanów Zjednoczonych, by potem zrobić karierę w Dolinie Krzemowej. Zbudowali informatyczną platformę do przyjmowania płatności przez sklepy internetowe, rozpoczynając w 2010 roku, gdy handel internetowy jeszcze raczkował.

Dziś Stripe wyceniany jest przez rynek na 65 mld dol., posiada biura w San Francisco i Dublinie. Nie tylko jest platformą technologiczną wspierającą funkcjonowanie setek drobnych przedsiębiorstw sektora e-commerce, ale nadto sam inwestuje w obiecujące młode przedsiębiorstwa, np. z sektora zielonej transformacji. Założyciele Stripe stali się inspiracją dla wielu młodych irlandzkich przedsiębiorców, którzy swoje pierwsze doświadczenia zawodowe zdobywali w amerykańskich firmach technologicznych posiadających w Irlandii swoje biura i serwerownie, by następnie szukać szczęścia we własnym biznesie.

Czytaj więcej

Plus Minus

Wojna, która nie ma wybuchnąć

Snuto czarne scenariusze, ale mijają miesiące izraelskiej kampanii w Strefie Gazy, a Teheran wciąż nie dokonał pomsty, która zamieniłaby Bliski Wschód w morze ognia. Powód? Może ten, że w stosunkach Iranu z Izraelem mało co jest takie, jak się na pozór wydaje.

Wnioski z sukcesu Zielonej Wyspy

Model irlandzki jest, oczywiście, niereplikowalny w Polsce. Irlandia to stosunkowo niewielki kraj o szczególnej kulturze i położeniu geograficznym. Pewne wnioski z historii jej rozwoju gospodarczego można jednak wyciągnąć.

Otóż, kołem zamachowym praktycznie wszystkich rozwijających się gospodarek niedysponujących znacznymi zasobami surowców naturalnych jest sektor prywatny. Pora więc ostatecznie rozstać się z promowanym przez wiele ostatnich lat paradygmatem oparcia polskiego rozwoju gospodarczego na kontrolowanych przez państwo tzw. narodowych czempionach. Ten model nie sprawdził się w zasadzie nigdzie na świecie, poza krajami obfitującymi w surowce naturalne (np. Arabią Saudyjską). Nawet w autorytarnych Chinach państwowe banki są raczej źródłem nieustannych kłopotów, a gospodarka rozwijała się dzięki geniuszowi przedsiębiorczości – w tym dzięki założycielom największych i najbardziej innowacyjnych chińskich spółek, takich jak np. Alibaba (Jack Ma), BYD (Wang Chuanfu), Tencent (Ma Huateng) czy Shein (Chris Xu). Zwłaszcza w przypadku mniejszych państw zbudowanie jednego prywatnego przedsiębiorstwa na skalę globalną potrafi praktycznie zmienić oblicze całej krajowej gospodarki. Przykładem może być duńska firma farmaceutyczna Novo Nordisk (jej kapitalizacja przekracza dziś 500 mld dol.), której innowacyjne i pionierskie leki na cukrzycę (Ozempic) i nadwagę (Wegovy) okazały się na tyle wielkim, światowym sukcesem finansowym, że samodzielnie uratowała ona Danię przed recesją w 2023 roku, dodając do PKB prawie 2 punkty procentowe.