Ceremonia ślubna nawiązuje do najlepszych tradycji europejskich. O jej wyjątkowości stanowi uroczysta oprawa, piękno i rygoryzm, dyktowane ekskluzywnym anturażem sali" – informuje tekst reklamowy zachęcający do organizacji zaślubin w kościele pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa, wzniesionym w 1903 roku ze składek polskich zesłańców w ówczesnej Wiatce, przemianowanej po zabójstwie Siergieja Kirowa na Kirów, na południowym wschodzie Rosji.

W 1928 roku kościół zamknięto. Przez lata popadał w ruinę, aż w 1993 roku władze dopingowane przez grono kirowskich melomanów urządziły w świątyni salę koncertową. Z Niemiec sprowadzono organy i ustawiono w prezbiterium. Na swoje nieszczęście katolicka parafia w Kirowie odrodziła się dopiero pod koniec lat 90., w efekcie sprowadzając również kłopoty na salę koncertową. Wówczas prezbiterium kościoła św. Aleksandra błyszczało już setkami organowych piszczałek. Na ołtarz nie starczyło miejsca. Reklamowane uroczystości ślubne mają więc charakter świecki. Za celebransa robi przywożony każdorazowo urzędnik stanu cywilnego.

Przyjechałem tam po raz pierwszy w styczniu 2010 roku. W kościele trwała próba jakiegoś spektaklu. Nawę główną udrapowano wielkimi płachtami tkanin w karnawałowych barwach. Nad prezbiterium zawieszono czerwoną gwiazdę.

– Ksiądz pana przysłał?! – rozszyfrowała mnie Ansaria Rifhatowna Semizorowa, „dyrektor kościoła", jak wynikało z wizytówki.

Trwał właśnie konflikt w związku z budynkiem świątyni. Konflikt, w którym proboszcz, polski misjonarz, ksiądz Grzegorz Zwoliński, przegrywał każde starcie. Jeśli znalazł sobie sojusznika wśród urzędników miejskich i uzyskał prawo odprawiania nabożeństwa wielkanocnego oraz na Boże Narodzenie i zaczynano mówić o niedzielnych mszach świętych, Ansaria Rifhatowna docierała do takiego dygnitarza, przed którym ten proboszczowski urzędnik kładł uszy po sobie. Ksiądz zaprzyjaźnił się z ojcem Aleksandrem, proboszczem jednej z prawosławnych parafii w mieście, nie tyle może wpływowym, ile powszechnie lubianym, i coś już się ruszało w sprawie, przebąkiwano o ekumenizmie. Wówczas Ansaria Rifhatowna uderzyła do prawosławnego biskupa i księdzu pokazano, gdzie raki zimują, a precyzyjniej – powiedziano, że jest takie miejsce, gdzie zimują, a skierowanie do niego można załatwić od ręki.

Cygański pałac

Tuż przed moim przyjazdem ksiądz znowu znalazł poparcie kogoś wpływowego. Szala zwycięstwa przechylała się na stronę parafii. Wówczas Ansaria Rifhatowna sobie tylko znanym sposobem poszczuła księdza Władimirem Wolfowiczem Żyrinowskim. Ksiądz odebrał telefon od polityka. Padły słowa o 15 latach więzienia.

– Ansario Rifhatowna – zacząłem pojednawczo, choć żadnego upoważnienia do rokowań nie otrzymałem. – A czy nie idzie się jakoś dogadać? Oboje, i pani, i ksiądz, jesteście ludźmi kulturalnymi. Powiedzmy, niech będzie tak: ksiądz odprawia przed południem msze, a potem, aż do nocy, pani może organizować swoje koncerty i śluby...

Mówiłem to ze świadomością, że nie tylko brak mi mandatu, ale też słowom moim sensu, albowiem parafia wcale nie potrzebowała udostępniania kościoła na godziny, tylko oddania tego, co zawsze stanowiło jej własność, i rekonsekracji kościoła.

– Ja?! – rozwarła szeroko usta Ansaria Rifhatowna. – Ja mam się dogadywać z tym sprzedawcą opium dla ludu?! Niech pan nie udaje, że pan nie wie, o co chodzi temu strasznemu człowiekowi!

– Katolicy nie mają gdzie się modlić.

– A po co się mają modlić?! Średniowiecze! – wrzasnęła Ansaria Rifhatowna. – Lepiej niech się uczą!

– Proszę się zdobyć na odrobinę tolerancji...

– Pan żartuje?! A stosy inkwizycji?! A zbrodnie papieży?! Dlaczego to mnie, a nie ich, wzywa pan do tolerancji?!

– Przecież ksiądz proboszcz na pewno nie rozpali tu stosu. On chce tylko, żeby kościół był kościołem. Muzyka wcale nie przeszkadza. Odwrotnie. Już święty Augustyn z Hippony nauczał, że kto dobrze śpiewa, ten dwa razy się modli...

– Ksiądz chce się modlić?! To wielki spryciarz. Ja panu powiem, czego on chce. Jemu chodzi o pieniądze. O kasę. O grubą kasę! On chce przejąć biznes weselny. A ja, a my... My wszyscy... Podkreślam: cały kolektyw sali koncertowej robi tu robotę Prometeusza. Zarażamy ludzi pięknem. Pan mówi „ksiądz", a ja słyszę „samo zło, kłamstwo, ciemnota, zabobon i wrogość". Jeszcze żeby prawosławny duchowny, ale to przecież ksiądz katolicki!

Ansaria Rifhatowna popatrzyła na mnie z nienawiścią. – Proszę wyjść! – rzuciła i sama wyszła do zakrystii.

Gdy rozmowa skończyła się tak gwałtownie i nieprzyjemnie, podszedł do mnie regent chóru. Zastępca i mąż pani Ansarii (nastraja organy i fortepian w sali koncertowej), chudy i nosaty, odprowadził mnie na zewnątrz kościoła. Do nawy głównej tej światyni-nie-wiadomo-czego prowadzi wejście z podziemi połączonych tunelem z usytuowaną obok kościoła budką z napisem „kasa". Kruchtę zabito na głucho; wiadomo, organy potrzebują stałej temperatury i wilgotności.

W tunelu regent ciągnął to, co przerwała Ansaria Rifhatowna, ale tam, gdzie u niej padały wystrzały, u niego była dyplomacja. – Trzeba wybaczyć Ansarii, że się tak unosi. Walczy o sztukę. Kościoły przemijają, a muzyka jest wieczna!

– Bo ja wiem... – wzruszyłem ramionami. – Ale wy tu przecież robicie śluby z popijawą za pieniądze. Koncerty to tylko wisienka na torcie.

– Z czegoś musimy żyć... – smutno pokiwał głową regent chóru, po czym zadeklamował z pół tuzina aforyzmów o pięknie i jego znaczeniu.

– Piękno – poinformował na koniec – zbawi świat.

Ojciec pije, matka wrzeszczy

Podałem taksówkarzowi adres – Depowska 10.

– Pan do tego cygańskiego pałacu?

– Nie, do domu parafialnego wspólnoty rzymskich katolików.

– Mówię, że do cygańskiego pałacu! – zaśmiał się taksówkarz. – Teraz to ksiądz kupił, ale przedtem tam Cygan jeden żył. Bogaty. Król cygański. Było z nim zamieszanie!

Wjechaliśmy w wyboje ulicy Depowskiej i oczom moim ukazał się najbrzydszy bodaj dom, jaki w życiu widziałem. Eklektyczny i szalony. Sen pijanego cukiernika obleczony w cegłę i beton. Otworzyły się drzwi. Buchnęło ciepło. Uścisnąłem rękę proboszcza Grzegorza Zwolińskiego. Wokół tłoczyli się jacyś ludzie – starzy, młodzi, mężczyźni, kobiety. Zrobiło się dobrze, domowo, błogo. Dużo ich wszystkich było i każdy miał jakąś sprawę, jakąś swoją historię; prapradziadka powstańca styczniowego; babkę przygnaną tu w latach 30., jakieś wspomnienia, pragnienia i plany.

Po mszy świętej odprawionej w zaadaptowanym na kaplicę dawnym salonie cygańskiego króla usiedliśmy w kuchni do obiadu. W dymiącym kapuśniaku roztopiła się brzydota budynku.

Parafia jest maleńka, jeśli chodzi o liczbę wiernych (wówczas kilkadziesiąt osób, dzisiaj ponad setka, w tym dziesięciu kongijskich studentów), i wielka, gdy mowa o terytorium (obszar wielkości jednej trzeciej Polski).

Ksiądz Grzegorz, szczupły, średniego wzrostu, mniej więcej 40-letni mężczyzna z kilkudniowym zarostem, o miłym, ujmujących uśmiechu i żywych oczach, opowiedział mi o Dziele. Nazywa się ono Betlejem w Wiatce (Wiflejem w Wiatkie). A że grażdanką „W" zapisuje się jak łacińskie „B", ma to dzieło sześć brzuszków w trzech literach, po dwa na każdą. I właśnie o te brzuszki idzie. Zaczęło się po Wielkanocy 2009 roku. Ksiądz Grzegorz dowiedział się z oficjalnych statystyk, że w poprzednim roku w obwodzie kirowskim dokonano 19 505 aborcji (liczba urodzeń w tym samym okresie była o blisko jedną czwartą niższa!), a dane należy uznać za zaniżone, gdyż nie uwzględniają aborcji dokonywanych w prywatnych gabinetach, gdzie za odpowiednią opłatą można przerwać ciążę niemal do dziewiątego miesiąca. Objechał przychodnie ginekologiczne. Spośród 15 w całym mieście, tylko w jednej lekarze nie zgodzili się podawać numeru telefonu parafii pacjentkom zdecydowanym na zabieg z tak zwanych względów społecznych.

Dzwoniły dziewczyny. Ksiądz pytał, tłumaczył, przekonywał. Obiecywał pomoc. O rozmowach z ciężarnymi opowiedział parafianom. Na początku maja 2009 roku niedawno nawrócona młoda kobieta Julia Gruzdiewa postanowiła oddać ciężarnym dziewczynom własne mieszkanie. Zaraz później wprowadziła się tam pierwsza podopieczna Dzieła Tatiana, lat 31, w piątym miesiącu ciąży. Potem następne kobiety.

Betlejem w Wiatce się zaczęło. Ksiądz nazwał je „żywym pomnikiem Jana Pawła II" i ruszył po prośbie do Polski. Z uzbieranych pieniędzy udało się wynająć drugie mieszkanie i w Betlejem w Wiatce zamieszkały kolejne dziewczyny. Po dziś dzień jest jedyną placówką w całym obwodzie kirowskim świadczącą pomoc samotnym matkom.

Zaopatrzeni w pudła z pieluszkami (z darów), zaglądamy do jednego z mieszkań składających się na Betlejem. Schronienie znalazły w nim dwie dziewczyny, z których jedna spodziewała się dziecka. Synek drugiej, kilkumiesięczny brzdąc, tulił się do wielkiego misia zagnieżdżonego w dziecięcym łóżeczku.