Czy w XVIII wieku wzywanie pomocy obcych potęg było w Polsce normalnym sposobem uprawiania polityki? Było. Czy konfederaci targowiccy chcieli rozbioru Polski? Nie chcieli.

Czy z tego wynika, że targowicę należy rehabilitować? Otóż nie wynika.

Wbrew temu, co sądzi Adam Zamoyski. Z jego artykułu („Uważam Rze Historia" nr 2) wynika, że nasza wiedza o targowicy jest skłamana, bo polskie o niej myślenie ukształtowała „kultura ostatnich dwóch stuleci", będąca efektem oddziaływania złowrogiego obozu postępowego.

A przecież 3 maja to wykwit Oświecenia, które „podważało religię i Kościół, zasadę władzy królewskiej (akurat konstytucja władzę królewską wzmacniała, ale co tam, od prawdy ważniejsza jest koherencja wizji ideologicznej... – P. S.) i, co za tym szło, cały ówczesny ustrój społeczny" – załamuje ręce londyński historyk. „Wolter dopuszczał się świętokradczych bluźnierstw... Niesamowity rozwój wolnomularstwa... wyglądało na to, że cywilizacja chrześcijańska jest zagrożona. To, co się działo w Warszawie, kojarzyło się z wydarzeniami paryskimi. Dyskutowano o prawach człowieka... pospólstwo zaczęło się mieszać do polityki" – oburza się. „Mieszczaństwo świadomie naśladowało paryskie wzory" (chodzi tu o „czarną procesję" Dekerta).