Sprawy takie same, wyroki różne

Z [b]wyroku Sądu Najwyższego z 2 czerwca 2010 r. (sygn. III CSK 204/09)[/b] wynika jednak, że może się zdarzyć, iż w bardzo podobnych sprawach mogą zapadać odmienne wyroki.

W sprawie tej chodzi o grunty należące kiedyś do podkrakowskiego majątku Chełm. Po wojnie majątek został przejęty przez państwo z powołaniem się na dekret PKWN o reformie rolnej. Jego grunty znalazły się w zarządzie najpierw Uniwersytetu Jagiellońskiego, a potem krakowskiej Akademii Rolniczej, która na początku lat 90. ubiegłego wieku została wpisana do ksiąg wieczystych na podstawie art. 182 starej ustawy o szkolnictwie wyższym jako użytkownik wieczysty.

[srodtytul]W księdze nie było ostrzeżeń [/srodtytul]

Wcześniej, w 1985 r., minister rolnictwa potwierdził na wniosek spadkobierczyń właściciela majątku Chełm, że nie było podstaw do przejęcia go na cele reformy rolnej. Jednakże w 1986 r. wydano decyzję o przejęciu go na własność Skarbu Państwa na podstawie ustawy z 1958 r. dotyczącej uporządkowania niektórych spraw związanych z przeprowadzeniem reformy rolnej. W 1996 r. decyzja ta została uchylona, a odwołanie AR oddalone.

Mimo to w 1998 r. prawo do części gruntów AR (obecnie Uniwersytet Rolniczy) sprzedała Spółdzielni Mieszkaniowej Ziemi Krakowskiej. W sierpniu 2003 r. wojewoda małopolski wydał decyzję potwierdzającą, że przejęcie ich na cele reformy rolnej było bezprawne, a we wrześniu spółdzielnia sprzedała użytkowanie wieczyste deweloperowi Semaco Invest Grup sp. z o.o. Podczas transakcji z 2003 r. ani spółdzielnia, ani spółka nie wiedziały o roszczeniach spadkobierczyń właściciela Chełma ani o toczącym się postępowaniu administracyjnym. W księdze wieczystej nie było ostrzeżeń.

W kwietniu 2006 r. zapadł wydany na podstawie art. 10 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=46CFBA634263407ADCFB40414EF196F9?id=163015]ustawy o księgach wieczystych i hipotece[/link] wyrok uzgadniający treść księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym przez wpisanie do niej jako właścicielek spadkobierczyń Marii K. i Małgorzaty Z.

Wcześniej spółka odstąpiła od umowy sprzedaży i żądała zwrotu ceny 1 mln 213 tys. zł. Gdy spółdzielnia odmówiła, spółka wystąpiła o zasądzenie tej kwoty jako odszkodowania in solidum od niej oraz AR i Skarbu Państwa. Zdecydowała się też potem na kupno tej nieruchomości od Marii K. i Małgorzaty Z.

[srodtytul]Czy użytkowanie wieczyste istniało [/srodtytul]

Sąd I instancji uwzględnił żądanie spółki wobec AR, a oddalił w stosunku do spółdzielni i Skarbu Państwa. Uznał, że tylko AR ponosi odpowiedzialność za szkodę, sprzedała bowiem użytkowanie wieczyste, wiedząc, że Skarb nie jest właścicielem gruntu. Za Skarbem przemawiało zdaniem sądu domniemanie prawdziwości wpisu z art. 3 ustawy o księgach wieczystych i hipotece (k.w.h.), natomiast za spółdzielnią rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych chroniąca nabywcę w dobrej wierze działającego w zaufaniu do tego, co w nich zapisano (art. 5 k.w.h.). Sąd przyjął, że AR i spółdzielnia nie mogły sprzedać, a spółka nie mogła nabyć użytkowania wieczystego przez wzgląd na art. 232 § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=86F27ADE2102E1D67842E76D535F1BD1?id=70928]kodeksu cywilnego[/link]. W myśl tego przepisu prawo to może powstać tylko na gruncie będącym własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego i ich związków.

Sąd II instancji zmienił ten wyrok i oddalił powództwo także w stosunku do AR. Uznał wbrew stanowisku sądu I instancji i sądu orzekającego na podstawie art. 10 k.w.h., że skoro spółka działała w dobrej wierze, to skutecznie nabyła użytkowanie wieczyste. W jego ocenie dla wykazania szkody spółka musiałaby udowodnić, że gdyby nie nabyła własności od właścicielek, to na sprzedaży mieszkań wybudowanych na tej nieruchomości zarobiłaby więcej, a tego nawet nie próbowała.

SN wskutek skargi kasacyjnej spółki uchylił wyrok sądu II instancji w listopadzie 2008 r. i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Sąd II instancji zasądził tym razem dochodzoną przez spółkę kwotę, ale od spółdzielni.