Nieoprocentowana pożyczka powoduje powstanie przychodu

[b]Potwierdził to NSA w orzeczeniu z 2 grudnia 2009 r. (II FSK 1090/08).[/b]

Dyrektor urzędu kontroli skarbowej określił spółce zobowiązanie w CIT. Zaniżyła ona przychód, nie wykazując, że korzystała z nieoprocentowanej pożyczki otrzymanej od osoby fizycznej. Fiskus uznał, że spółka otrzymała nieodpłatne świadczenie, którego wartość wyraża się kwotą odsetek, jakie spółka zapłaciłaby za pozyskanie kredytu od podmiotu profesjonalnie się tym trudniącego.

Rozpatrując skargę spółki na decyzję, WSA podzielił pogląd organu i uznał, że uzyskała przychód w postaci nieodpłatnego świadczenia (zaoszczędzone odsetki). WSA zakwestionował jednak zastosowaną przez organ metodę wyliczenia wartości nieodpłatnego świadczenia, nakazując ustalić obiektywną wysokość odsetek od kredytów dostępnych wówczas dla spółki.

Przy kolejnym rozpatrywaniu sprawy fiskus przyjął, że spółka zaciągając kredyt, skorzystałaby z usług banku, który prowadzi jej rachunek.

Sprawa ponownie trafiła do WSA, który uznał, że organy podatkowe naruszyły art. 12 ust. 6 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=79E001B7B71FFF5D0C0477A6603A1F10?n=1&id=115893&wid=338053]ustawy o CIT[/link], bo nie ustaliły wartości nieodpłatnego świadczenia według cen rynkowych stosowanych w danej miejscowości, w dacie otrzymania świadczenia.

Na powyższy wyrok skargę kasacyjną wniósł dyrektor izby skarbowej. W uzasadnieniu podnosił, że wysokość oprocentowania ustalono na korzyść spółki, nie istnieje więc potrzeba ponownego porównywania jego wysokości.

NSA oddalił skargę organu. Według sądu w sprawie nie istnieją dowody potwierdzające, że organ wybrał jedno z najniższych oprocentowań kredytów. NSA podkreślił też podstawową zasadę związania oceną prawną, która wynika z art. 153 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=D028117940830614F4B7CA3BFF78401F?id=166935]ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi[/link].

Stanowi ona, że ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie ten sąd oraz organ, którego działanie lub bezczynność była przedmiotem zaskarżenia.

[i]Autorka jest członkiem Zespołu Zarządzania Wiedzą Podatkową firmy Deloitte[/i]

[ramka][b]Komentuje Łukasz Sobczak, konsultant w Dziale Doradztwa Podatkowego firmy Deloitte (biuro we Wrocławiu):[/b]

W komentowanym orzeczeniu na uwagę zasługują dwie kwestie: stanowisko NSA w sprawie sposobu ustalania wartości nieodpłatnego świadczenia oraz opinia dotycząca zakresu związania organu podatkowego oceną i zaleceniami sądu administracyjnego.

Zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 2 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=79E001B7B71FFF5D0C0477A6603A1F10?n=1&id=115893&wid=338053]ustawy o CIT[/link] przychodem jest m.in. wartość nieodpłatnie otrzymanych świadczeń. Art. 12 ust. 6 pkt 4 ww. ustawy stanowi z kolei, że wartość nieodpłatnych świadczeń ustala się na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia.

W praktyce powyższe oznacza, że w celu prawidłowego określenia przychodu otrzymujący nieodpłatne świadczenie zobowiązany jest porównać dostępne na rynku oferty podmiotów świadczących usługi w omawianym zakresie i doliczyć do swojego przychodu kwotę najniższego wynagrodzenia (oprocentowania), za jakie pożyczka na podobnych warunkach jest możliwa do uzyskania na rynku.

Ustalenie rynkowego poziomu oprocentowania pożyczki i tym samym wartości nieodpłatnego świadczenia wymaga zatem dogłębnej analizy danych źródłowych. Co najmniej dyskusyjna jest w tym kontekście przeprowadzona przez organ podatkowy selekcja podmiotów i ofert porównywalnych do zawartej przez strony transakcji.

Nie wdając się jednak w szczegóły, stwierdzić należy, że przyjęcie przez fiskusa założenia, że przedsiębiorca zaciągnąłby nie najniżej oprocentowaną pożyczkę na rynku, ale najniżej oprocentowany kredyt w swoim banku, jest nie do zaakceptowania. Tym samym pozytywnie należy odnieść się do stanowiska NSA kwestionującego prawidłowość postępowania organów podatkowych.

Drugą kwestią, na którą warto zwrócić uwagę, jest wytknięcie przez NSA naruszenia zasady związania organów administracji oceną prawną i wskazaniami co do dalszego postępowania wyrażonymi przez sąd.

Przepis art. 153 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi jednoznacznie nakazuje organom administracji publicznej w toku ponownego rozpoznania sprawy stosować się do zaleceń sądu w celu wyeliminowania tych samych błędów i ponownej wadliwości rozstrzygnięcia.