Wyrok interpretacyjny Trybunału Konstytucyjnego jest podstawą do wznowienia postępowania

[b]Tak orzekł Sąd Najwyższy w postanowieniu z 11 marca 2009 r. (II UZ 2/09).[/b]

Zarówno art. 401[sup]1 [/sup][link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=906021C3C4F8A71B08066CD633B6506B?id=70930]kodeksu postępowania cywilnego[/link], jak i art. 145 § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=FEBF877810A694D887EFA3AF1E7616A4?n=1&id=133093&wid=296180]kodeksu postępowania administracyjnego[/link] przewiduje możliwość wznowienia postępowania, które zostało zakończone prawomocnym orzeczeniem. Jest to możliwe, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie.

[srodtytul]Powstały wątpliwości[/srodtytul]

[b]Wątpliwości powstały w sytuacji, gdy podstawę wznowienia stanowi wyrok interpretacyjny TK.[/b]

Sąd apelacyjny stwierdził, że to żadna podstawa i odrzucił skargę o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem tego sądu, który oddalał apelację od wyroku sądu okręgowego, oddalającego odwołanie od decyzji ZUS. Dlatego że [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=276339]TK w wyroku z 24 czerwca 2008 r., SK 16/06 (DzU nr 119, poz. 771)[/link] nie orzekł o niezgodności art. [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=176768]41 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2005 r. nr 31, poz. 267 ze zm., dalej ustawa zasiłkowa)[/link], ale wydał tzw. orzeczenie interpretacyjne. Jego konsekwencją nie jest wyeliminowanie konkretnego przepisu z porządku prawnego, ale przedstawienie określonej jego wykładni. Stąd nie stanowi podstawy do wznowienia postępowania na podstawie art. 401[sup]1[/sup] k.p.c.

[srodtytul]Do Sądu Najwyższego[/srodtytul]

Osoba, której skarga została oddalona, nie dała za wygraną. Wystąpiła do SN, twierdząc, że „prawomocny wyrok w jej sprawie został oparty na podstawie prawnej, wobec której Trybunał Konstytucyjny stwierdził niezgodność z konstytucją”, czyli art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej.

SN uznał, że przepisy dotyczące wznowienia postępowania powinny być odczytywane w zgodzie z art. 190 ust. 4 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=750DA9AA6A9D871BFDD2C15C51E1CFAB?n=1&id=71646&wid=192618]konstytucji[/link].

W myśl tego przepisu orzeczenie TK o niezgodności z konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania.

[srodtytul]Zasada prymatu[/srodtytul]

Według SN Trybunał Konstytucyjny, po pierwsze, konsekwentnie zajmuje stanowisko wyrażające zasadę prymatu wykładni zgodnej z konstytucją, uznając, że taka technika wykładni koresponduje z domniemaniem konstytucyjności ustaw. Po drugie, dokonuje oceny kwestionowanego przepisu lub aktu normatywnego z uwzględnieniem interpretacji, która jest powszechnie przyjmowana w orzecznictwie sądowym i w nauce prawa.

Uwzględnienie tej interpretacji pozwala na odczytanie treści normy, jaką wyjaśnia dany przepis w praktyce jego stosowania. Inaczej mówiąc TK ocenia konstytucyjność danego przepisu, zakładając, że ma on taką treść, jaką nadaje mu ustalona praktyka jego stosowania.

[srodtytul]Niejednorodna praktyka [/srodtytul]

Zasada prymatu wykładni w zgodzie z ustawą zasadniczą – zdaniem SN – może ulegać pewnej modyfikacji w sytuacjach szczególnych, zwłaszcza wtedy, gdy niezależnie od twórców ustawy organy ją stosujące wydobywają z niej treści nie do pogodzenia z normami, zasadami lub wartościami, których poszanowania wymaga konstytucja.

Gdy praktyka stosowania przepisu jest nieustalona (chwiejna), przy czym jedna interpretacja jest zgodna z konstytucją, a inna nie, TK uważa za uzasadnione posłużenie się oszczędzającą system prawny techniką tzw. wyroku interpretacyjnego, pozwalającego utrzymać w mocy zaskarżony przepis, eliminując z niego tylko te elementy, które prowadzą do niezgodnej z konstytucją jego wykładni. W ocenie TK w takich wypadkach usunięcie zakwestionowanego przepisu z porządku prawnego byłoby pochopne i zbędne, skoro stan niekonstytucyjności nie ma źródła w samym przepisie, lecz w jego opacznym odczytywaniu.

[srodtytul]Usunięcie z systemu[/srodtytul]

Powszechność odczytywania normy wyrażonej w zakwestionowanym przepisie i uznanie, że stan niekonstytucyjności ma swoje źródło w samym przepisie, powoduje derogację niekonstytucyjnego przepisu z porządku prawnego w całości lub sformułowanie rozstrzygnięcia w postaci tzw. wyroku zakresowego (por. uzasadnienia postanowień z:

[b]2 marca 2004 r., S 1/04, z 14 kwietnia 2004 r., SK 32/01, oraz wyroków z 27 października 2004 r., SK 1/04, i z 28 listopada 2006 r., S 19/05, także orzeczenia w nich powołane).[/b]

[srodtytul]Bez względu na charakter[/srodtytul]

Zdaniem SN uznanie przepisu stanowiącego podstawę prawomocnego orzeczenia za niezgodny z konstytucją stanowi przesłankę wznowienia postępowania niezależnie od tego, czy wyrok TK ma charakter interpretacyjny, czy też uchyla zakwestionowany przepis w całości lub w pewnym zakresie z porządku prawnego. W obu bowiem wypadkach TK orzeka o jego niekonstytucyjności.

W orzecznictwie TK, w tym przytoczonym powyżej, niejednokrotnie zwracano uwagę, że skarga konstytucyjna niezależnie od tego, że prowadzi do wydania powszechnie obowiązującego orzeczenia, ma na celu przede wszystkim ochronę interesów jednostki. Ochronę tę zapewnia przewidziana w art. 190 ust. 4 konstytucji możliwość wznowienia postępowania w sprawach, w których orzeczenie zostało wydane na podstawie przepisu lub aktu normatywnego uznanego przez TK za niekonstytucyjny.

Celem tego przepisu, w odniesieniu do skargi konstytucyjnej, jest doprowadzenie do uchylenia orzeczenia, decyzji lub innego rozstrzygnięcia naruszających prawa lub wolności konstytucyjne. Z tego punktu widzenia [b]wyrok Trybunału stwierdzający znaczenie normy prawnej odmienne od znaczenia, które było podstawą ostatecznego rozstrzygnięcia, stanowi podstawę środka określonego w art. 190 ust. 4 Konstytucji RP.[/b]