Odpowiedzialność za długi spadkowe

Spadkobierca może uniknąć spłacania z własnej kieszeni wierzycieli zmarłego, jeśli przyjmie spadek z dobrodziejstwem inwentarza

Oświadczenie o takim przyjęciu schedy można złożyć przed sądem podczas sprawy o stwierdzenie nabycia spadku. [b]Sąd Najwyższy (III CZP 64/10)[/b] w uchwale z 13 października uznał, że niezamieszczenie w postanowieniu stwierdzającym nabycie spadku wzmianki o przyjęciu go z dobrodziejstwem inwentarza nie stanowi podstawy do wniesienia apelacji.

W uchwale tej SN wyjaśnił wątpliwość prawną powstałą na tle sprawy o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym bezpotomnie w kwietniu 2009 r. Tadeuszu T., który rozwiódł się w 1987 r. i nie ożenił ponownie. Tadeusz T. nie zostawił testamentu. Spadek po nim przypadł jego dwu siostrom, Urszuli D. oraz Janinie M., każdej z nich w 3/9, oraz trójce dzieci nieżyjącej już jego siostry Haliny T. – każdemu po 1/9. O stwierdzenie tego zwróciła się do sądu Urszula D. Jednocześnie we wniosku domagała się przejęcia przez sąd od niej i pozostałych spadkobierców oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Złożenie takiego oświadczenia na czas oznacza, że spadkobierca odpowiada wobec wierzycieli zmarłego do wartości spadku.

Sąd I instancji odebrał takie oświadczenie od spadkobierców Tadeusza T., ale w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku przez nich nie zamieścił o tym wzmianki.

W uzasadnieniu postanowienia zaznaczył, że w myśl art. 677 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=8023E451E061F81711F4788CC5A87A47?id=70930]kodeksu postępowania cywilnego[/link] w takim postanowieniu wymienia się tylko spadkodawcę, wszystkich spadkobierców oraz wysokość ich udziałów w spadku. Sąd odniósł się do § 145 ust. 2 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=BEFFBCD56DE0E32CDBB2291880FBED3D?id=185038]rozporządzenia ministra sprawiedliwości z 2007 r. – regulamin urzędowania sądów powszechnych[/link], w którym zapisano, że nabycie spadku z dobrodziejstwem inwentarza należy zaznaczyć w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku.

Sąd uznał, że przepis ten stworzył podstawy do zamieszczenia w sentencji takiego postanowienia rozstrzygnięć innych niż wynikające z art. 677 k.p.c. Art. 41 § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=230FA06DAE43DA2DDB2A42DC04389DD6?id=162548]prawa o ustroju sądów powszechnych[/link], z którego upoważnienia regulamin został wydany, ani żaden przepis nie upoważnił ministra sprawiedliwości do uzupełnienia regulacji zawartej w art. 677 k.p.c., a zwłaszcza do nałożenia na sądy obowiązku zaznaczania w postanowieniu faktu, że spadek jest przyjmowany z dobrodziejstwem inwentarza. Co więcej, przypomniał, odwołując się do konstytucji, że sąd jest uprawniony, a nawet zobowiązany, w razie stwierdzenia sprzeczności rozporządzenia z ustawą lub braku ustawowej podstawy do uregulowania danego zagadnienia, odmówić zastosowania takiego przepisu.

Sprawa trafiła do sądu II instancji wskutek apelacji Urszuli D.

Sąd ten jednak powziął wątpliwość, czy apelacja z powodu braku takiej wzmianki jest dopuszczalna. W myśl bowiem art. 518 k.p.c. przysługuje ona w postępowaniu nieprocesowym tylko od postanowień orzekających co do istoty sprawy. Sporna wzmianka do nich nie należy. O wyjaśnienie zwrócił się do Sądu Najwyższego.

Sprawa ma bardzo duże znaczenie praktyczne, jako że do sądów wpływają tysiące spraw o stwierdzenie nabycia spadku i coraz częściej z wnioskiem o odebranie oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

W uzasadnieniu pytania prawnego sądu II instancji znalazła się sugestia, że rozwiązania należałoby szukać w art. 351 § 1 k.p c. mającym odpowiednie zastosowanie także w postępowaniu nieprocesowym. Dopuszcza on złożenie wniosku o uzupełnienie orzeczenia, m.in. jeśli sąd nie zmieścił w wyroku dodatkowego orzeczenia, które wedle przepisów ustawy powinien zamieścić z własnej inicjatywy.