Relacje między administracją rządowa i samorządem terytorialnym a samorządem gospodarczym

Szczególna rola całego samorządu polega na wykonywaniu funkcji państwowych, względnie takich funkcji, które państwo w drodze ustawy zleci jednostkom samorządowym do wykonania; przez to zadania te stają się równocześnie publicznymi i państwowymi.

Postępując w ten sposób państwo wychodzi z założenia, że samorząd spełni te zadania lepiej i taniej niż władza rządowa, bowiem realizować je będą obywatele bezpośrednio zainteresowani i znający się na określonych problemach, ze względu na własne doświadczenia i bezpośrednie działania. Obok samorządu terytorialnego, będącego najważniejszą formą decentralizacji, istotną rolę w systemie reprezentowania interesów określonych grup obywateli odgrywa także samorząd specjalny, który wyodrębnia się według innych kryteriów. W jego ramach wyróżnić możemy między innymi związki personalne reprezentujące interesy osób wykonujących profesje zaufania publicznego oraz związki ekonomiczne, których zadaniem jest obrona interesów środowiska gospodarczego. Odpowiednio do zaprezentowanego powyżej podziału, w ramach samorządu specjalnego wyróżniamy samorząd zawodowy i szczególnie nas interesujący samorząd gospodarczy, którego instytucjami są izby przemysłowo-handlowe.

System trójszczeblowego samorządu terytorialnego jest efektem procesu reform, które nie zostały zakończone. Widać to coraz wyraźniej, jak sukcesywnie wyczerpuje się tradycyjna formuła prowadzenia polityki lokalnej. Dotychczasowy system jest coraz mniej sprawny i coraz więcej kosztuje. Należy jak najszybciej włączać inne – zewnętrzne podmioty do struktur zarządczych po to, aby usprawnić i zracjonalizować proces podejmowania decyzji publicznych, co bezpośrednio przekłada się na rozwój społeczno-gospodarczy danego obszaru. Odpowiedzią na takie zapotrzebowanie jest koncepcja local governance. W tej koncepcji grupą społeczną, która powinna mieć wpływ na podejmowanie decyzji publicznych w sferze gospodarczej są bez wątpienia przedsiębiorcy o czym świadczą nowoczesne rozwiązania zastosowane w Niemczech i Francji. .

Nowoczesny rozwój współczesnego państwa wymaga by środowisko przedsiębiorców w znacznie większym stopniu mogło wpływać na decyzje dotyczące sfery społeczno-gospodarczej. Optymalnym rozwiązaniem jest w tym względzie jego zorganizowanie w ramach samorządu korporacyjnego, którego jednostką jest związek osób o przymusowym charakterze członkostwa. Innymi słowy należy w Polsce utworzyć powszechny samorząd gospodarczy którego instytucjami będą; izby przemysłowo-handlowe.

Do szeroko rozumianego samorządu gospodarczego zaliczane są także: izby rolnicze i izby rzemiosła, które działają na bardzo złych ustawach. Natomiast projekt ustawy o izbach przemysłowo-handlowych zaproponowanej przez naukowców Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu na zlecenie Ogólnopolskiej Federacji Przedsiębiorców i Pracodawców- Przedsiębiorcy PL. czeka na wdrożenie jako pierwszy element koniecznej reformy ustroju państwa.

Obecnie obowiązujące regulacje prawne nie zapewniają izbom gospodarczym pozycji związków publicznoprawnych. Opierają się one na fakultatywnym charakterze więzi łączących przedsiębiorców, co jest główną przyczyną słabości obecnego samorządu gospodarczego, a właściwie quasi-samorządu gospodarczego. Brak struktur samorządu gospodarczego w sferze instytucji publicznych jest głównym powodem ich marginalizowania przez władze rządowe i samorządu terytorialnego, które nie widzą potrzeby czynienia jakichkolwiek koncesji na rzecz rozproszonego środowiska przedsiębiorców. Dotychczas obowiązujące w tym zakresie prawo trzeba zastąpić proponowaną nową ustawą.

Proponowany samorząd gospodarczy różnić się będzie od samorządu terytorialnego tym, że gdy ten ostatni łączy i organizuje ogół mieszkańców pewnego obszaru bez względu na ich osobiste interesy, to samorząd gospodarczy zrzesza określone kategorie osób, biorąc pod uwagę przede wszystkim ich kompetencje i aktywność w różnych sferach gospodarki. Kryterium zamieszkania, chociaż istotne, znajduje się w tym przypadku na drugim planie. Innymi słowy samorząd gospodarczy ma charakter nieterytorialnych, publicznoprawnych związków przymusowych /obligatoryjnych/, występujących jako związki ekonomiczne. Ich oddziaływaniu podlega ściśle określony obszar aktywności gospodarczej grupy osób, które w sposób zorganizowany i władczy wykonują na równi z organami samorządu terytorialnego, zdecentralizowaną część administracji państwowej.

Siła samorządu gospodarczego tkwi w jego publicznoprawnym charakterze i dlatego jego instytucje; izby przemysłowo-handlowe powinny być wyłonione w sposób demokratyczny oraz powszechny na danym obszarze w środowisku przedsiębiorców. Powszechny samorząd gospodarczy powinien być apolityczną reprezentacją środowiska przedsiębiorców, będąc partnerem administracji rządowej, jak i samorządu terytorialnego.

Tak zdefiniowany samorząd gospodarczy powinien spełniać dwojakiego rodzaju zadania:

1/ zlecone im wyraźnie przez państwo, tj. przez ustawy i rozporządzenia, w zakresie których występuje w imieniu państwa i współpracuje z władzami rządowymi i samorządem terytorialnym;

2/ polegające na samodzielnym popieraniu i zaspokajaniu interesu członków samorządu gospodarczego z uwzględnieniem swobody działania i prawa samodzielnej decyzji, jak również prawa samostanowienia norm w granicach ustawowych.

Wskazane powyżej zadania polegają na realizowaniu celów i zaspokajaniu interesów danej grupy społecznej i regulowaniu współżycia członków danego związku, przy uwzględnieniu interesów ogółu. Są to obowiązki, które z natury swej ciążą na państwie, a które państwo, celem lepszego ich wykonania i pełniejszego uwzględnienia interesów środowiskowych, powierza jednostkom samorządowym. W zakresie i obszarze, w którym jednostka samorządu gospodarczego nie wykonuje wyraźnych poleceń ustawowych, ma ona przyznane prawo samodzielnego działania, prawo swobodnej decyzji i swobodnego uznania. .

Instytucjami całego samorządu gospodarczego są także izby: rzemieślnicze i rolnicze. Organizacje te powinny mieć, tak jak to jest w proponowanej ustawie o izbach przemysłowo- handlowych określone zakresy zadań, ujęte w odrębnych ustawach, które wykonywane będą samodzielnie i niezawiśle od innych podmiotów administracji publicznej.

Zadania które będą realizowane przez powszechny samorząd gospodarczy, które obecnie są nierealizowane lub są w gestii administracji państwowej czy samorządu terytorialnego, ujmuje projekt ustawy o izbach przemysłowo-handlowych:

1. Prowadzenie rejestru członków poszczególnych izb oraz rejestru krajowego. Rejestr powinien zawierać spis wszystkich przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą na obszarze funkcjonowania izb i całego kraju oraz ujmować wszystkie istotne dla ładu rynkowego informacje osobowe i kapitałowe o przedsiębiorstwie, w szczególności o kondycji finansowej przedsiębiorstwa w tym zadłużenie.

2. Reprezentowanie interesów ogółu przedsiębiorców na wszystkich płaszczyznach działań administracji państwowej i samorządowej w duchu zasad społecznej gospodarki rynkowej oraz odpowiedzialności społecznej przedsiębiorców.

3. Współuczestniczenie w tworzeniu prawa dotyczącego różnych dziedzin życia gospodarczego, a także w kształtowaniu ładu rynkowego i polityki gospodarczej zarówno lokalnie i regionalnie oraz w całym państwie. W przypadku tworzenia prawa państwowego, izby angażować się będą za pośrednictwem Krajowej Izby Przemysłowo Handlowej.

4. Współpraca z jednostkami samorządu terytorialnego i zawodowego oraz organizacjami społecznymi w sprawach ważnych dla terenu na którym działają oraz zajmowanie wspólnego stanowiska w sprawach istotnych dla lokalnych społeczeństw w sporach z administracją państwową.

5. Kształtowanie i prowadzenie systemu kształcenia zawodowego przez izby. Przyszła regulacja prawna powierzy izbom przemysłowo-handlowym opiekę nad szkolnictwem zawodowym, wychodząc z założenia, że rządowa administracja szkolna nie wykazuje dostatecznej elastyczności dostosowawczej do szybko zachodzących zmian na rynku pracy.

6. Wspieranie innowacji i innowacyjności w przedsiębiorstwach. Izba w celu zwiększenia konkurencyjności firm będzie inspirować i pomagać przedsiębiorcom w znalezieniu i wdrażaniu innowacyjnych rozwiązań. Dla wytworzenia potrzeby innowacyjności izba prowadzić będzie dla pracowników poszczególnych rodzajów przedsiębiorstw a w szczególności dla kadry kierowniczej rozległe i nieustające szkolenia oraz doradztwo.

7. Sądownictwo gospodarcze. Istotnym elementem wspierającym samorządność gospodarczą, jest możliwość profesjonalnego i sprawnego rozstrzygania sporów prawnych powstających na gruncie relacji gospodarczych. W ramach izb zostaną powołane sądy do pełnia roli sądów polubownych, opcjonalnych dla przedsiębiorców oraz stanowić będą obligatoryjne sądy ochrony konkurencji.

Należy wierzyć, że dzięki powszechnemu samorządowi gospodarczemu społeczność przedsiębiorców ze zbiorowości indywidualnych rozproszonych jednostek, stanie się zorganizowaną zbiorowością publicznoprawną, czyli wspólnotą samorządową, wyposażoną we władztwo administracyjne. Stanie się partnerem administracji państwowej i samorządu terytorialnego na wszystkich szczeblach zarządzania Państwem.