Prof. Menkes: Wojna o chipy

30 września 2025 r. holenderski minister ds. gospodarczych podjął bezprecedensową decyzję o przejęciu kontroli operacyjnej nad Nexperią, holenderskim producentem półprzewodników należącym do chińskiej Wingtech Technology. Interwencja podjęta na podstawie Ustawy o Dostępności Towarów („UDT”) wpisuje się w unijne plany polityki wzmacniania bezpieczeństwa gospodarczego i de-riskingu, tj. redukcji nadmiernej zależności od dostawców wysokiego ryzyka i ochronie rodzimych technologii.

UDT uchwalono w 1952 r., na wczesnym etapie Zimnej Wojny, celem zabezpieczenia dostaw krytycznych towarów w sytuacjach kryzysowych. UDT daje rządowi instrumenty do ochrony infrastruktury krytycznej oraz zaopatrzenia w surowce krytyczne bez ogłaszania stanu wyjątkowego. Pierwszy przypadek wykorzystania tych kompetencji w 2025 r. w kontekście wątpliwości dotyczących ładu korporacyjnego w spółce sektora zaawansowanych technologii świadczy o zmianie w postrzeganiu zagrożeń dla bezpieczeństwa publicznego. Ryzyko utraty zdolności produkcyjnych kluczowego ogniwa łańcucha dostaw – niedobory półprzewodników paraliżowały światową gospodarkę w ostatnich latach – zrównano z zagrożeniem militarnym czy stanem klęski żywiołowej. Swoboda inwestycji została podporządkowana względom bezpieczeństwa narodowego – półprzewodniki Nexperii są szeroko wykorzystywane m.in. przez branżę samochodową i elektroniki konsumenckiej.

Mocą decyzji Nexperii, jej spółkom zależnym oraz oddziałom zakazano na okres jednego roku przenoszenia zakładów, mianowania kadry kierowniczej, a także podejmowania strategicznych decyzji bez zgody rządu, tam gdzie może to być „(potencjalnie) szkodliwe dla interesów spółki, jej przyszłości jako przedsiębiorstwa holenderskiego i europejskiego lub dla zachowania tego krytycznego łańcucha wartości dla Europy”. Spółka może kontynuować działalność produkcyjną. Rząd Holandii podkreślił, że interwencja była niezbędna, a zarazem miała charakter wyjątkowy.

Działania rządu zostały wzmocnione przez równoległą interwencję sądową. 1 października 2025 r. trzech europejskich członków zarządu Nexperii złożyło pilny wniosek do Izby Przedsiębiorstw Sądu Apelacyjnego w Amsterdamie. 7 października sąd zawiesił dyrektora spółki Zhanga Xuezhenga w pełnieniu obowiązków ze względu na „poważne wątpliwości co do możliwości dalszego właściwego sprawowania zarządu” oraz ustanowił zarząd przymusowy dla wykonywania praw udziałowych Wingtech Technology.

Połączenie interwencji administracyjnej i sądowej było kluczowe dla zapewnienia skuteczności działań ochronnych. Sąd, działając na podstawie prawa korporacyjnego, faktycznie odebrał Wingtech kontrolę właścicielską i zarządczą nad Nexperią. Rząd, na podstawie UDT, zapewnił strategiczne weto wobec decyzji korporacyjnych. Łącznie uniemożliwiło to Wingtech proste odzyskanie kontroli i osłabia argument o czysto politycznym i dyskryminacyjnym charakterze interwencji.

Czytaj więcej

Tu i Teraz

Europa znów bez chipów. Kolejny kryzys zatrzyma produkcję aut

Obecny rok europejski przemysł motoryzacyjny może zakończyć w opłakanym stanie. A nad kupującymi...

Geopolityczny punkt zapalny: ekstraterytorialne sankcje USA

Chociaż oficjalnym powodem interwencji były „poważne zastrzeżenia co do ładu korporacyjnego” Nexperii, analiza czasowa i kontekst geopolityczny wskazują na to, że Holandia działała pod bezpośrednią presją rozszerzenia amerykańskich sankcji gospodarczych.

Nexperia, wywodząca się z dawnego holenderskiego giganta Philips i jego spin-offu NXP, została przejęta przez Wingtech Technology w 2018 r. Firma, osiągając w 2024 r. przychody na poziomie 2,06 mld dol. i zwiększając swój udział rynkowy do 9,7 proc., jest istotnym graczem na rynku półprzewodników. Obawy rządu budziła stabilność łańcucha dostaw, jak i ryzyko wycieku wrażliwego know-how do Chin. Wingtech jest częściowo kontrolowany przez chiński rząd.

Bezpośrednim katalizatorem decyzji było natomiast wejście w życie nowej regulacji amerykańskiego Biura Przemysłu i Bezpieczeństwa (BIS). W grudniu 2024 r. Wingtech Technology została wpisana na amerykańską tzw. Listę Podmiotów Biura ds. Kontroli Aktywów Zagranicznych Departamentu Skarbu. 29 września 2025 r. weszła w życie nowelizacja „Reguły 50 proc.” BIS. Rozszerza ona amerykańskie ograniczenia eksportowe na podmioty należące przynajmniej w 50 proc. do spółek znajdujących się na Liście Podmiotów. W rezultacie dalszy import przez Nexperię amerykańskich technologii, oprogramowania czy komponentów wymaga uzyskania licencji.

Eskalacja międzynarodowa

Wingtech Technology stanowczo sprzeciwiła się działaniom holenderskiego rządu, uznając je za „nadmierną interwencję” wynikającą z „uprzedzeń geopolitycznych, a nie z oceny ryzyka opartej na faktach”. Chińskie MSZ wezwało „odnośne kraje” do poszanowania zasad rynkowych i unikania polityzacji kwestii handlowych i gospodarczych. Chińskie stowarzyszenie branży półprzewodników potępiło „nadużywanie pojęcia bezpieczeństwa narodowego” i nakładanie selektywnych i dyskryminacyjnych sankcji na chińskie spółki. Sytuacja negatywnie odbiła się na notowaniach Wingtech na giełdzie w Szanghaju.

Najbardziej namacalną konsekwencją działań rządowych jest jednak wprowadzenie przez Chiny odwetowego zakazu eksportu na niektóre podzespoły i komponenty produkowane w fabryce Nexperii w prowincji Guangdong. Produkty sklasyfikowano jako dobra podwójnego zastosowania. Chińskie sankcje odwetowe bezpośrednio uderzą w unijny przemysł, w tym w niemiecki sektor motoryzacyjny, który ma ograniczone możliwości doraźnego znalezienia substytutów.

Mimo zdecydowanej reakcji Chin, których determinacja zaprezentowana w wojnie celnej z USA nie ulega wątpliwości, Holandia wspierana przez Komisję Europejską podtrzymała swoje stanowisko wpisujące się w Europejską Strategię Bezpieczeństwa Gospodarczego. Unia Europejska zdaje się gotowa na wdrażanie strategii de-risking mimo jej nieuchronnych kosztów.

Wnioski i znaczenie dla Europy

Sprawa Nexperii jest precedensem, który nie tylko redefiniuje granice interwencji państwowej w Europie, ale także uwidacznia stopień, w jakim bezpieczeństwo gospodarcze stało się integralnie związane z geopolityką i ładem korporacyjnym. Działania ministerstwa i sądu uwidoczniły współzależność:

Warto również odnotować, że zamiast czekać na korzystanie z nowych mechanizmów kontroli Bezpośrednich Inwestycji Zagranicznych, Holandia sięgnęła po przepisy z okresu Zimnej Wojny, wykazując gotowość do stosowania radykalnych środków obronnych. Jest to istotne w kontekście hybrydowego konfliktu na wschodnich granicach UE wymagającego solidarności między wszystkimi państwami członkowskimi.

W ostatecznym rozrachunku, interwencja w Nexperii odzwierciedla rosnącą determinację Europy do ochrony własnej suwerenności technologicznej w warunkach narastającej rywalizacji geopolitycznej. Holandia zaryzykowała spór z Chinami, aby nie stać się ofiarą konfliktu regulacyjnego między Waszyngtonem a Pekinem, wysyłając jasny sygnał, że obrona kluczowego przemysłu półprzewodników stanowi polityczny priorytet.

Konsekwencje biznesowe

Jest to również istotna lekcja dla europejskich przedsiębiorstw działających w wrażliwych sektorach (zwłaszcza zaawansowane technologie, motoryzacja, energetyka, komunikacja), jak i dla kancelarii prawnych świadczących usługi w zakresie M&A i compliance: