Zgodnie z art. 12 § 1a pkt 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z dnia 12 września 2001 r. ze zm ) w sądzie rejonowym może zostać utworzony wydział rodzinny i nieletnich - do spraw z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego, spraw dotyczących demoralizacji i czynów karalnych nieletnich, leczenia osób uzależnionych od alkoholu oraz od środków odurzających i psychotropowych oraz spraw należących do sądu opiekuńczego na podstawie odrębnych ustaw.
Jak wskazano w doktrynie sprawy o podział majątku wspólnego małżonków należą do właściwości sądów rejonowych, a tym samym wydziałów rodzinnych i nieletnich / sądów rodzinnych. Należy przypomnieć, że zarządzenie Ministra z 15.5.1981 r. (Dz.Urz. MS z 1981 r., nr 2, poz. 10) zmieniającym zarządzenie tego Ministra z 28.12.1977 r. w sprawie utworzenia wydziałów w niektórych sądach rejonowych, oznaczenia nazw wydziałów i ustalenia zakresu spraw przekazanych wydziałom w tych sądach (Dz.Urz. MS nr 6, poz.25) sprawy o podział majątku wspólnego były wyłączone spod kompetencji sądów rodzinnych. Zarządzenie Ministra Sprawiedliwości z 28.12.1997 r. utraciło moc 13.5.1983 r. (Dz.Urz. MS nr 2, poz.12, cyt. za J. Pietrzykowski, Kodeks Postępowania Cywilnego, Komentarz, t.II, wyd. III pod red. Kazimierza Piaseckiego, Wydawnictwo C.H. BECK, Warszawa 2002, str. 508-509).
Sprawy o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami są sprawami z zakresu prawa rodzinnego, co wynika nie tylko z ich charakteru oraz podłoża materialnoprawnego (art. 43-46 k.r.o), ale również z treści przepisów prawa procesowego. Przepisy art. 566 i 567 kpc dotyczące tych spraw zostały ulokowane w rozdziale zatytułowanym „Sprawy małżeńskie" będącym częścią działu Pt. „Sprawy z zakresu prawa rodzinnego, opiekuńczego i kurateli", co jednoznacznie określa ich charakter jako spraw rodzinnych. Także z art. 519 1 § 2 wyrażanie wynika, że sprawy o podział majątku wspólnego wchodzą w obręb spraw z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego. tak Komentarz do Kodeksu Postępowania Cywilnego, Część pierwsza, Postępowanie rozpoznawcze , tom 2.pod red. Prof. Dr hab Tadeusza Erecińskiego, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis Warszawa 2002 r. str 151).
Podobne stanowisko odczytać można w orzecznictwie. Sprawy o podział majątku wspólnego są niewątpliwie sprawami majątkowymi, co jednak nie odbiera im charakteru spraw rodzinnych. W sprawach tych, poza stosunkami majątkowymi między małżonkami, istotne znaczenie mają także stosunki wynikające z więzi rodzinnych, zwłaszcza w zakresie rozstrzygnięć przewidzianych art. 567 § 1 k.p.c., dla których materialną podstawą są przepisy art. 43 § 2 i 3 oraz art. 45 zamieszczone w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Przepisy procesowe jednoznacznie kwalifikują sprawy o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności do kategorii spraw rodzinnych. Przemawia za tym zamieszczenie przepisów art. 566 i 567 k.p.c. w rozdziale zatytułowanym "Sprawy małżeńskie" a ten rozdział stanowi część działu pt.: "Sprawy z zakresu prawa rodzinnego, opiekuńczego i kurateli". Tytuł następnego rozdziału "Inne sprawy rodzinne oraz sprawy opiekuńcze" wskazuje, że sprawy wymienione w rozdziale poprzednim są sprawami rodzinnymi.
Sąd Rejonowy rozpoznaje w procesie m.in. sprawy o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka, o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa, o rozwiązanie przysposobienia (art. 17 pkt 1 i art. 453 k.p.c.). W postępowaniu nieprocesowym natomiast rozpoznaje sprawy z zakresu prawa rodzinnego, opiekuńczego i kurateli wymienione w dziale II księgi drugiej Kodeksu postępowania cywilnego (art. 561 k.p.c. i nast., komentarz do art. 12 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych, Tadeusz Ereciński, Jacek Gudowski, Józef Iwulski, Lex PolonicaMaxima).
