Fairness opinions wywodzą się z krajów anglosaskich. Są to opinie przygotowywane przez zewnętrznego niezależnego doradcę, które dotyczą potwierdzenia rzetelności warunków finansowych transakcji fuzji i przejęć. Opinie te co do zasady są wydawane na zlecenie zarządu w przypadku transakcji, które mają dla spółki znaczenie strategiczne. W niektórych jurysdykcjach wydanie takiej opinii jest wymagane przez przepisy prawne, np. w stosunku do sprzedaży akcji spółek publicznych.
Kryzys finansowy i związana z nim niepewność co do prawidłowej wyceny aktywów spowodowały, że także zarządy spółek spoza krajów anglosaskich zaczęły szukać możliwości oparcia się na niezależnej wycenie akcji lub udziałów, zwłaszcza że dokonanie wyceny nie jest sprawą łatwą i wymaga znajomości nie tylko sytuacji spółki, ale także rynku oraz konkurentów. Ponadto dokonując wyceny, można zastosować różne metody, z których każda opiera się na pewnych subiektywnych założeniach. Motywem działania zarządów sięgających po fairness opinions była nie tylko chęć przekonania właścicieli spółek do proponowanej transakcji, ale także chęć zmniejszenia własnego ryzyka związanego z możliwością podnoszenia zarzutów działania na szkodę spółki.
Polskie prawo także nakłada na spółki konieczność uzyskania opinii niezależnego eksperta w związku z transakcjami fuzji i przejęć. Taki obowiązek wynika z przepisów kodeksu spółek handlowych, które wymagają przeprowadzenia badania planu łączenia lub podziału. Niemniej jednak zarządy spółek uczestniczących w procesie łączenia lub podziału mogą zostać zwolnione z tego obowiązku przez wspólników (akcjonariuszy).
Istotne różnice
Konstrukcja opinii przewidziana w przepisach kodeksu spółek handlowych różni się jednak od typowej fairness opinion, którą uzyskują osobno zarządy każdej ze spółek. Polskie przepisy wymagają, aby został powołany jeden niezależny biegły do badania planu łączenia (podziału) przygotowanego wspólnie przez spółki uczestniczące w procesie. Zarządy spółek muszą więc same porozumieć się co do warunków transakcji, w tym stosunku wymiany udziałów lub akcji, a niezależny biegły powołany przez sąd ma za zadanie sprawdzić, czy plan połączenia przygotowany przez spółki jest poprawny i rzetelny. Spółki oczywiście mogą zlecić wydanie dodatkowych osobnych fairness opinion. Przykładem takiego działania było zlecenie przygotowania takich opinii w procesie łączenia BZ WBK S.A. oraz Kredyt Banku S.A. Kierując się skalą tego łączenia i jego znaczeniem, na zlecenie BZ WBK S.A. zostały wydane dwie fairness opinion sporządzone przez Deutsche Bank AG oraz Barclays Bank PLC, natomiast na zlecenie Kredyt Bank S.A. sporządzona została jedna fairness opinion przez UBS Limited.
Rozwiązanie dużo bliższe do anglosaskiego niż to przewidziane w przepisach kodeksu spółek handlowych w związku z badaniem planu łączenia (podziału) można znaleźć w Ustawie z 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych („Ustawa").
