Długość vacatio legis ustawy o prawach konsumenta uchwalonej 9 maja 2014 r.

Długość vacatio legis ustawy o prawach konsumenta uchwalonej 9 maja 2014 r., a nie jej skomplikowane i kontrowersyjne zapisy, zdominowała w ostatnim czasie prace legislacyjne. Pytanie o datę wejścia w życie ustawy  nasuwało się jednak już w momencie przedstawieniu jej projektu, czyli 17 stycznia 2014 r. Przewidywał on, że ustawa wejdzie w życie 13 czerwca 2014 r. (druk nr 2076). Takie rozwiązanie abstrahowało od przebiegu procesu legislacyjnego i realiów rynkowych.

Sejmowa podkomisja zajmująca się projektem ustawy proponowała wydłużenie vacatio legis do trzech miesięcy.  Komisja Gospodarki zaproponowała zaś okres sześciu miesięcy, co sugerował prezes UOKiK Adam Jasser. Podczas drugiego czytania projektu ustawy 7 maja 2014 r. wniesiono poprawkę dotyczącą skrócenia okresu wejścia w życie do trzech miesięcy po ogłoszeniu ustawy. Tego samego dnia Komisja Gospodarki wniosła o odrzucenie tej poprawki (druk nr 2336-A), natomiast 9 maja 2014 r. poprawka została wycofana, a ustawa o prawach konsumenta została uchwalona wraz z ustanowieniem sześciomiesięcznego vacatio legis.

Warto się zastanowić, czy trzymiesięczny termin byłby złotym środkiem, czy jednak niezbędne jest wyjątkowo długie sześciomiesięczne vacatio legis.

Na dłuższym vacatio legis skorzysta rynek, gwarantując konsumentom wysoki poziom ochrony

Argumenty za...

Podstawę prawną dla sześciomiesięcznego vacatio legis stanowi przepis art. 4 ust. 1 ustawy z 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (tekst jednolity: DzU z 2011 r. nr 197, poz. 1172). Umożliwia on wydłużenie 14-dniowego vacatio legis, nie wskazując jednak, jak długiego czasu na wejście w życie potrzebuje ustawa. Z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego wynika, że ustawodawca nie ma pełnej swobody w wyznaczaniu długości vacatio legis. Zasada państwa prawa wyrażona w art. 2 Konstytucji RP determinuje konieczność stosowania adekwatnego terminu wejścia w życie ustawy.

Termin jest adekwatny, jeżeli wyklucza zaskoczenie adresatów aktu prawnego nowymi ramami prawnymi, co oznacza zapewnienie adresatom aktu prawnego czasu niezbędnego na przygotowanie się do nowych wymogów prawnych. Według TK, długość vacatio legis nie może być rozpatrywana jedynie z punktu widzenia możliwości zapoznania się z nowymi regulacjami. Wyznaczając długość vacatio legis należy wziąć pod uwagę możliwości dostosowania się przez adresatów norm do nowych ram prawnych, uwzględniając, jak bardzo nowe regulacje różnią się od dotychczasowych (zob. np. wyroki TK: z 3 listopada 2006 r., K 31/06; z 15 grudnia 1997 r., K 13/97; z 20 grudnia 1999 r., K 4/99; z 10 grudnia 2002 r., K. 27/02; z 4 stycznia 2000 r., K 18/99).

Pojawia się zatem pytanie, czy w przypadku ustawy o prawach konsumenta, uwzględniając jej treść i cel, decyzja o przedłużeniu vacatio legis może być uznaniowa, czy pojawia się obowiązek zapewnienia dłuższego okresu na wejście w życie, wynoszącego nawet sześć miesięcy.

Ustawa o prawach konsumenta modyfikuje istniejące przepisy w istotnym zakresie, m.in. wyznaczając nowe ramy prawne dla umów zawieranych z konsumentami na odległość oraz poza lokalem przedsiębiorstwa, przewidując istotne zmiany w kodeksie cywilnym w odniesieniu do rękojmi i gwarancji – zlikwidowana zostanie dwoistość regulacji w odniesieniu do przedsiębiorców (obecna rękojmia) i konsumentów (obecna niezgodność towaru z umową). Zmiany te można uznać za rewolucyjne. Z punktu widzenia konsumentów nowe ramy prawne, by zapewnić pewność prawa, muszą być zrealizowane przez przedsiębiorców, co wymaga przebudowania systemów sprzedaży, w tym zaprojektowania nowych rozwiązań informatycznych, zapewnienia różnych rozwiązań technicznych zależnych od wykorzystywanego medium, zmian w procedurach związanych ze zwrotem towarów na skutek odstąpienia od umowy, czy też zmian w zakresie postępowań reklamacyjnych i dokumentów gwarancyjnych. Istotne jest także poinformowanie konsumentów nt. przysługujących im praw, zmienionych w wyniku ustawy o prawach konsumenta, ale i obciążających konsumentów obowiązków, odmiennych niż dotychczas, przede wszystkim przy odstąpieniu od umowy oraz reklamowaniu niezgodności towaru z umową.

Świadomość skali zmian miał prawodawca unijny, który w art. 28 ust. 1 dyrektywy 2011/83/UE w sprawie praw konsumenta (DzUrz UE z 22 listopada 2011 r., L 304/64) umożliwił państwom członkowskim zapewnienie sześciomiesięcznego vacatio legis. Ustawa o prawach konsumenta powinna była być bowiem przyjęta i opublikowana do 13 grudnia 2013 r., a wejść w życie do 13 czerwca 2014 r. Co prawda, polski ustawodawca przekroczył termin transpozycji dyrektywy, lecz nie oznacza to zasadności skrócenia okresu wejścia w życie nowych przepisów. W ocenie prawodawcy unijnego okres sześciu miesięcy jest właściwy dla zapewnienia przedsiębiorcom czasu na dostosowanie się do nowych ram prawnych, mając na uwadze cel dyrektywy 2011/83/UE, jakim jest osiągnięcie wysokiego poziomu ochrony konsumentów (pkt 65 preambuły dyrektywy 2011/83/UE).

...i przeciw

Przeciwko wprowadzeniu długiego vacatio legis rozważyć można argumenty dotyczące możliwości dostosowania się przedsiębiorców do ustawy przed jej uchwaleniem i niebezpieczeństwa nałożenia na Polskę kar za opóźnienia w implementacji dyrektywy 2011/83/UE.

Pierwszy z argumentów należy zdecydowanie odrzucić ze względu na brak obowiązku stosowania ustawy przed jej uchwaleniem oraz zmieniający się w trakcie prac legislacyjnych projekt.