Andreas Lubitz a tajemnica lekarska

Czy psychiatra, który dowiedział się od pacjenta o zamiarze popełnienia samobójstwa poprzez spowodowanie katastrofy, ma obowiązek zachowania tajemnicy lekarskiej – pytają prawnicy.

W mediach pojawiła się informacja, że katastrofę airbusa A320 linii Germanwings (24 marca) spowodował drugi pilot, który w ten sposób popełnił samobójstwo.

W niedzielę, 29 marca, w autobusie relacji Warszawa – Lublin jedna z pasażerek podeszła do kierowcy i złapała za kierownicę. Lokalne media poinformowały natychmiast, że kobieta jeszcze w trakcie prowadzonych z nią czynności wyjaśniających przyznała, że miała myśli samobójcze. Jeden z portali internetowych napisał, że pasażerka chciała przejąć kontrolę nad autobusem i doprowadzić do wypadku.

Między obydwoma zdarzeniami może zachodzić ścisły związek.

Naśladowcza śmierć samobójcza

Amerykański socjolog David Philips w wyniku wieloletnich badań wykazał, że po nagłośnieniu przez media masowych samobójstw wzrasta ilość samobójstw oraz wypadków i działanie to nazwał „naśladowczą śmiercią samobójczą", która nazywana jest też efektem Wertera. (The influence of suggestion on suicide: Substantive and theoretical implications of the Werther effect. American Sociological Review (39), str. 340–354).

W związku z tym rozgorzała dyskusja, czy lekarz psychiatra, podejrzewając, że jego pacjent chce dopuścić się podobnego zamachu, może, a nawet powinien ujawnić tę okoliczność, aby zapobiec ewentualnemu zamachowi.

Przeciwnicy ujawnienia takiej informacji twierdzą, że nadrzędnym prawem jest tajemnica lekarska, zbliżona w swojej funkcji do tajemnicy spowiedzi. Korzeni tajemnicy lekarskiej upatrują w art. 47 konstytucji: „Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym". Wywodzą też, że odstępstwo od tej zasady spowoduje, iż pacjenci z zaburzeniami psychicznymi stracą zaufanie do lekarzy psychiatrów i nie będą się leczyć, co może doprowadzić do jeszcze większych nieszczęść.

Ochronę tajemnicy lekarskiej pacjentów poddanych leczeniu psychiatrycznemu statuuje ustawa z 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (DzU z 2011 r. nr 231, poz. 1375). W preambule zawarto zasadę: „zdrowie psychiczne jest fundamentalnym dobrem osobistym człowieka, a ochrona praw osób z zaburzeniami psychicznymi należy do obowiązków państwa".

Artykuł 50 ust. 1 tej ustawy brzmi: „Osoby wykonujące czynności wynikające z niniejszej ustawy są obowiązane do zachowania w tajemnicy wszystkiego, o czym powezmą wiadomość w związku z wykonywaniem tych czynności, stosownie do odrębnych przepisów, a nadto z zachowaniem przepisów niniejszego rozdziału".

Istotne wyjątki

W naszej ocenie z przepisu tego wynika, iż lekarz psychiatra obowiązany jest do zachowania tajemnicy stosownie do odrębnych przepisów.

Przepisem takim jest art. 40 ust. 1 i 2 ustawy z 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (DzU z 2011 r. nr 277, poz. 1634), zgodnie z którym lekarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu, lecz zasada ta nie obowiązuje, gdy zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku w tezie wyroku z 30 grudnia 2013r. I ACa 596/13 (publ: www.orzeczenia.ms.gov.pl), pisze, że zwolnienie z tajemnicy lekarskiej wobec pacjenta, do którego stosuje się przepisy ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, może uzasadniać także zaistnienie okoliczności określonych w art. 40 ust. 2 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty.

Tak też należy rozumieć przepis art. 50 ust. 1 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. W ust. 2 tego przepisu wskazane są zwolnienia podmiotowe (wobec jakich podmiotów nie obowiązuje tajemnica lekarska), natomiast zwolnienia przedmiotowe z tajemnicy (w jakich okolicznościach ona nie obowiązuje) określone są w art. 40 ust. 2 ustawy o zawodzie lekarza.

Taka interpretacja daje możliwość lekarzom psychiatrom ujawnienia rzeczywistego i realnego zagrożenia zdrowia i życia osób trzecich, dla których niebezpieczny może okazać się ich pacjent.

Oczywiście każdy przypadek wymaga indywidualnej oceny lekarza. Nie może on jednak obawiać się odpowiedzialności karnej, cywilnej ani też dyscyplinarnej po ujawnieniu takiego zagrożenia. Odmienne stanowisko stanowiłoby niedającą się uzasadnić nierówność w ochronie dóbr, co więcej – sytuowałoby wyżej dobro mniejszej wartości (ochrona prywatności) od dobra najwyższego (życie człowieka), a lekarzy psychiatrów stawiałoby przed dylematem moralnym: czy ratować życie drugiego człowieka kosztem ujawnienia bezwzględnie obowiązującej tajemnicy lekarskiej.

Bez obaw

Uzasadniony zdaje się zatem apel do lekarzy psychiatrów, aby nie bali się w stanie realnego zagrożenia zdrowia lub życia innych ludzi ujawniać (ale z dużą ostrożnością i rozwagą) źródła tego zagrożenia, nawet kosztem naruszenia tajemnicy lekarskiej. Wyrażamy nadzieję, że doktryna i orzecznictwo w miarę szybko wypracują jednolite poglądy, które dadzą tym lekarzom poczucie bezpieczeństwa przy podejmowaniu tak trudnych decyzji.

Prof. dr hab. Elwira Marszałkowska-Krześ jest dyrektorem Instytutu Prawa Cywilnego Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, Sławomir Krześ jest adwokatem, wicedziekanem Okręgowej Rady Adwokackiej we Wrocławiu

Zdrowie Publicystyka

Czy psychiatra, który dowiedział się od pacjenta o zamiarze popełnienia samobójstwa poprzez spowodowanie katastrofy, ma obowiązek zachowania tajemnicy lekarskiej – pytają prawnicy.

W mediach pojawiła się informacja, że katastrofę airbusa A320 linii Germanwings (24 marca) spowodował drugi pilot, który w ten sposób popełnił samobójstwo.

Pozostało 94% artykułu