Jesień 2023 roku przyniosła liczne zmiany w postępowaniu karnym. Pod koniec września w życie weszła bowiem niekomentowana szerzej nowelizacja Kodeksu postępowania karnego, która istotnie zmodyfikowała kształt wielu instytucji. Przykładem są zmiany w obszarze stosowania środków zapobiegawczych.
Zasadniczo do zastosowania środków zapobiegawczych niezbędne jest wykonanie trzech czynności. Po pierwsze, sporządzenie postanowienia o zastosowaniu danego środka, po drugie, ogłoszenie tego postanowienia podejrzanemu i wreszcie przesłuchanie go.
Wyjątkiem od obowiązku natychmiastowego przesłuchania podejrzanego jest sytuacja, w której ten ukrywa się lub przebywa poza granicami kraju. Wtedy sąd może wydać postanowienie o tymczasowym aresztowaniu i poszukiwaniu podejrzanego listem gończym bez względu na to, czy podejrzany został przesłuchany (art. 279 § 2 k.p.k.).
Odroczenie w czasie
Na gruncie nowelizacji ustawodawca zdecydował się wprowadzić kolejny wyjątek, tym razem od obowiązku niezwłocznego ogłoszenia postanowienia o zastosowaniu środków zapobiegawczych i przesłuchaniu podejrzanego. Mowa tu o art. 313 § 1a k.p.k., zgodnie z którym od ogłoszenia postanowienia i przesłuchania podejrzanego można odstąpić, jeżeli przeprowadzenie tych czynności nie jest możliwe ze względu na stan zdrowia podejrzanego albo stan nietrzeźwości lub odurzenia, w jakim znajduje się podejrzany, a zachodzi potrzeba niezwłocznego zastosowania środka zapobiegawczego. W takim wypadku należy ogłosić postanowienie o przedstawieniu zarzutów i przesłuchać podejrzanego w terminie siedmiu dni od ustania okoliczności wymienionych w przepisie.
Ta szczególna możliwość odroczenia ogłoszenia zarzutów i przesłuchania podejrzanego może dotyczyć zastosowania każdego środka zapobiegawczego tak środków wolnościowych, jak i tymczasowego aresztowania. Warunkiem skorzystania z tego trybu jest jednak potrzeba „niezwłocznego zastosowania” środka zapobiegawczego. Zakładając, że stan zdrowia podejrzanego nie umożliwia mu brania udziału w procesie, czyli np. przebywa on w szpitalu, zastanawiające jest, kiedy powstaje potrzeba niezwłocznego zastosowania środków wolnościowych. Czy w takiej sytuacji zasadne byłoby zastosowanie dozoru policji? Jeżeli podejrzany przebywa w szpitalu, to najprawdopodobniej nie będzie mógł stawiać się w komisariacie. Jeżeli zastosowany zostanie zakaz opuszczania kraju połączony z zatrzymaniem paszportu, problematyczne może okazać się oddanie tego dokumentu prokuraturze czy sądowi. Wydaje się więc, że nowe możliwości procesowe będą wykorzystywane częściej przy stosowaniu tymczasowego aresztowania.
