Stanisław Sołtysiński: Czy obowiązuje zasada społecznej gospodarki?

Obserwując rozmach działalności gospodarczej rządu, postanowiłem zbadać, czy jest ona zgodna z art. 20 konstytucji. Według niego własność prywatna stanowi filar społecznej gospodarki rynkowej. Wykładnia przepisu uzasadnia wniosek, że obowiązkiem państwa jest wspierać własność prywatną jako „element kluczowy dla rozwoju gospodarki”. Doktryna akcentuje, że powołany przepis konstytucji ustanawia barierę przed nadmierną swobodą działalności gospodarczej państwa a obowiązek preferowania własności prywatnej ma charakter dynamiczny. Nakaz ten ma charakter ciągły i nie dopuszcza do nadmiernej aktywności podmiotów należących do Skarbu Państwa i innych podmiotów publicznych. Działalność tych podmiotów powinna mieć charakter wyjątkowy. Mogą one prowadzić działalność gospodarczą tylko na zasadach subsydiarności i na podstawie ścisłej egzekucji przepisów. Przeważa opinia, że podmioty należące do Skarbu Państwa, samorządów czy izb gospodarczych nie stanowią przedsiębiorstw, również gdy prowadzą działalność zarobkową. K. Pawłowicz powołuje się m.in. na wyrok TK z 7 maja 2001 r. Tezę, że podmioty publiczne nie korzystają w pełnym zakresie z wolności umów i mogą prowadzić działalność gospodarczą jedynie wyjątkowo do realizacji innych wartości konstytucyjnych i tylko w granicach prawa, wyraził TK przed przejęciem kontroli nad tym organem przez sędzię Przyłębską i obecną większość jego składu. Do podmiotów kontrolowanych przez osoby publiczne nie stosuje się zasady „co nie jest zakazane, jest dozwolone”, lecz regułę „dozwolone jest tylko to, co prawo wyraźnie przewiduje”. W ostatnich latach, po przejęciu władzy przez PiS, problematyka art. 20 konstytucji wydaje się zapomniana, mimo że gospodarcza polityka rządu powinna powodować wzrost zainteresowania tym przepisem przynajmniej opozycji i organów sprawujących nadzór nad przejmowaniem podmiotów gospodarczych przez państwo i kontrolowane przez nie przedsiębiorstwa.