Względny charakter obowiązywania niektórych norm prawa

Ustawodawca wypracował szereg instytucji, stanowiących tzw. gwaranty pewności obrotu gospodarczego. Najbardziej znanym tego przykładem jest instytucja przedawnienia roszczeń. Mniej znaną instytucją jest natomiast względne obowiązywanie przepisów prawa

Publikacja: 12.11.2012 16:20

Andrzej Paterek von Sperling

Andrzej Paterek von Sperling

Foto: archiwum prywatne

Red

W wyroku z dnia 17.2.2012 r. (sygn. akt: I ACa 41/12) Sąd Apelacyjny we Wrocławiu orzekł, że naruszenie wymogów formalnych ustawy o własności lokali przy wyborze zarządu wspólnoty mieszkaniowej, nie powoduje nieważności takiej uchwały, z uwagi na względny charakter obowiązywania norm ustawowych, regulujących tę kwestię. Przy okazji tego orzeczenia zasadne wydaje się podjęcie dyskusji na temat względności obowiązywania norm prawa powszechnie obowiązującego oraz umownego także w innych dziedzinach szeroko pojętego prawa cywilnego.

Co oznacza względność obowiązywania norm?

Jest to instytucja prowadząca jedynie do względnej (warunkowej) nieważności podjętej czynności prawnej (np. naruszenia trybu powołania członka rady nadzorczej spółki z o.o. czy powołania zarządu wspólnoty mieszkaniowej). Oznacza to, że dana czynność prawna (np. uchwała) ma moc obowiązującą, o ile któryś z uprawnionych podmiotów jej nie zaskarży (np. wspólnik w spółce z o.o. czy członek wspólnoty mieszkaniowej).

Dlatego np. uchwała, która wprawdzie została podjęta w warunkach niezachowania wymogów formalnych, ale odzwierciedla wolę wybierających mimo niewłaściwego wyrażenia przez nich tej woli (np. bez zachowania formy notarialnej czy umownego wymogu pisemnej zgody na kandydowanie) jest skuteczna, pod warunkiem niezaskarżenia jej w terminie.

Jaki jest cel względności obowiązywania norm?

Gdyby instytucji tej nie było, to niektóre czynności prawne (np. uchwały) byłyby bezwzględnie nieważne. Stwarzałoby to stan niepewności szeroko pojętych stosunków cywilnoprawnych. W takich sytuacjach np. wiele spółek, jako podmiotów uczestniczących w obrocie gospodarczym, musiałoby się liczyć z tym, że działania ich organów byłyby podważalne. Zawsze ciążyłoby na nich swego rodzaju fatum nieograniczonej w czasie możliwości obalenia ich organów i zanegowania zdziałanych przez te organy czynności. Taka okoliczność z kolei podważałaby także wiarygodność do tych uczestników obrotu gospodarczego. Nikt przecież nie chciałby brać udziału w stosunkach zobowiązaniowych z podmiotami o niepewnym statusie decyzji wydawanych przez ich organy. Gdyby tak było, szybko doszłoby do wyeliminowania spółek z obrotu gospodarczego.

Istota wolnego rynku jednak zasadza się na swobodzie tworzenia podmiotów gospodarczo tak samo pewnych jak osoby fizyczne. Z tego względu ustawodawca wypracował szereg instytucji, stanowiących tzw. gwaranty pewności obrotu gospodarczego. Najbardziej znanym tego przykładem jest instytucja przedawnienia roszczeń. Mniej znaną instytucją jest natomiast względne obowiązywanie przepisów prawa (umownego i powszechnego). Dotyczy to nie tylko prawa spółek, lecz także wielu innych dziedzin, np. wspólnot mieszkaniowych. Dążenie do zapewnienia stałości zasad regulujących mechanizmy działania wolnorynkowego opiera się zawsze na założeniu, że niektóre reguły prawa nie są bezwzględnie obowiązujące. Ta względność przepisów ma również szczególne znaczenie w sferze norm nienależących do prawa powszechnie obowiązującego (np. w umownych stosunkach zobowiązaniowych). Cecha względności obowiązywania ma za zadanie łagodzić pewne swego rodzaju „wpadki" umawiających się stron oraz pozwala „zmiękczać" surowość przepisów.

Jak rozpoznać względny charakter norm?

Względność obowiązywania norm prawa dotyczy wszystkich przepisów, wskazujących sposób działania umawiających się (np. wspólników spółek) nieobwarowany rygorem nieważności tak podjętych czynności. Gdy zatem przepis prawa wskazuje na wymagany sposób działania i zawiera sformułowanie „pod rygorem nieważności", to ma on charakter bezwzględnie obowiązujący. W pozostałym zakresie czynności prawne ustawodawca oddał do swobody umawiających się albo ustanowił dla nich charakter względnego obowiązywania (względnej nieważności). Względność oznacza tu zatem tylko czasowo niestabilny charakter czynności prawnej.

Omawiana cecha norm wiąże się z istnieniem uprawnień podmiotowych. Tylko niektórzy bowiem (zwłaszcza uprawnieni do uczestniczenia w danej czynności prawnej) mogą wystąpić na drogę sądową, celem zniweczenia ustaleń umawiających się. O ile względne obowiązywanie norm oznacza, że ich naruszenie nie skutkuje nieważnością czynności ani jej nie eliminuje z obrotu prawnego, o tyle służą temu inne środki, jak np. wytoczenie stosownego powództwa o uchylenie uchwał. Gdy nikt z uprawnionych podmiotów nie skorzysta ze swego uprawnienia do wytoczenia powództwa, to taka nawet obarczona wadą prawną uchwała nadal funkcjonuje, a po upływie terminu do jej zaskarżenia uzyskuje walor trwałości.

Opinie Prawne
Marek Isański: Można przyspieszyć orzekanie NSA w sprawach podatkowych zwykłych obywateli
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Opinie Prawne
Maciej Gawroński: Za 30 mln zł rocznie Komisja będzie nakładać makijaż sztucznej inteligencji
Opinie Prawne
Wojciech Bochenek: Sankcja kredytu darmowego to kolejny koszmar sektora bankowego?
Opinie Prawne
Tomasz Pietryga: Sędziowie 13 grudnia, krótka refleksja
Materiał Promocyjny
Bank Pekao wchodzi w świat gamingu ze swoją planszą w Fortnite
Opinie Prawne
Rok rządu Donalda Tuska. "Zero sukcesów Adama Bodnara"