Gaz łupkowy: Dla inwestorów istotne znaczenie ma procedura

Kontrowersje wokół gazu łupkowego w Polsce narastają. Wiele gorzkich słów wypowiedziano ostatnio o przygotowanym przez Ministerstwo Środowiska projekcie nowelizacji prawa geologicznego i górniczego (PGG). Najczęściej omawiano nowelizację pod kątem procedury uzyskiwania koncesji oraz udziału partnera publicznego, Narodowego Operatora Kopalin Energetycznych SA (NOKE), w łupkowym biznesie.

Natomiast stosunkowo mało uwagi poświęcono dotychczas procedurom środowiskowym i planistycznym towarzyszącym łupkowym inwestycjom. Tymczasem, od  sprawności i transparentności tych procedur zależy to, czy uda się utrzymać zainteresowania inwestorów polskim rynkiem inwestycji łupkowych.

Dlaczego są ważne?

Procedury środowiskowe i planistyczne dopuszczają szeroki udział społeczny. Z uwagi na technologię wydobycia łupki budzić będą opór społeczny w regionach wydobycia. Stąd też istotne jest, aby procedury te ukształtowane zostały w sposób racjonalny i zrównoważany, zapewniając poszanowanie słusznych praw społeczności lokalnych oraz sprawność postępowania.

W aktualnym stanie prawnym sporządzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla terenu wydobycia łupków nie jest obligatoryjne. To dobra wiadomość dla inwestorów, gdyż procedura planistyczna jest długotrwała (trwać może nawet dwa lata).

Gminy mogą jednak zdecydować o przygotowaniu miejscowego planu dla całości lub części obszaru przewidywanych szkód górniczych (tzw. terenu górniczego). Co więcej, gmina może także (np. pod wpływem mieszkańców przeciwnych inwestycji) uchwalić plan miejscowy, w którym wprowadzi strefę ochronną, w ramach której wydobycie gazu łupkowego będzie ograniczone lub całkowicie zakazane.

Od przejrzystości procedur zależy czy uda się utrzymać inwestorów

Obowiązujące prawo nie zawiera uregulowań wskazujących, jakie byłyby konsekwencje uchwalenia takiego planu miejscowego dla inwestorów posiadających wcześniej wydaną koncesję wydobywczą bądź decyzję inwestycyjną. Uzasadnione jest twierdzenie, iż mogliby prowadzić dalszą działalność wyłącznie w zgodzie z uchwalonym planem.

Procedura i decyzja środowiskowa

Na potrzeby wydobycia, zgodnie z obowiązującymi przepisami, przeprowadzenie procedury oceny oddziaływania na środowisko (tzw. procedury środowiskowej) oraz uzyskanie decyzji środowiskowej będzie wymagane przed uzyskaniem koncesji. Dla potrzeb inwestycji łupkowych Ministerstwo Ochrony Środowiska chce zmienić obowiązujące regulacje i zezwolić w fazie rozpoznawania łupków na dokonywanie odwiertów do głębokości 5000 m bez konieczności przeprowadzania procedury środowiskowej. Ponadto proponuje, aby procedura środowiskowa była przeprowadzana po uzyskaniu koncesji, lecz przed uzyskaniem decyzji inwestycyjnej poprzedzającej bezpośrednio etap wydobycia.

Procedury środowiskowe są czasochłonne. Z uwagi na ich otwarty charakter podczas ich trwania dochodzą do głosu różne grupy nacisku, szczególnie społeczności lokalne i organizacje ekologiczne. Dobrze zatem, iż nowelizacja PGG przewiduje, że procedury środowiskowe będą prowadzone po rozpoznaniu złoża oraz uzyskaniu koncesji przez inwestora. Nowelizacja przewiduje również inne, pozytywne zmiany: nie będzie potrzeby powtarzania procedury środowiskowej przy pogłębianiu odwiertu, zmianie harmonogramu prac lub zmianie adresata koncesji. Za trafne należy uznać również powierzenie kompetencji do prowadzenia procedury środowiskowej regionalnemu dyrektorowi ochrony środowiska zamiast wójtowi. Celem ukrócenia nadużyć, nowelizacja odsunie od udziału w postępowaniu środowiskowym organizacje ekologiczne działające krócej niż rok. Ma to zapobiegać przewlekaniu postępowań przez powołane naprędce pseudoekologiczne organizacje działające wyłącznie w celu wstrzymywania konkretnych inwestycji.

Nowelizacja PGG nie jest jednak wolna od wad: brakuje precyzyjnych uregulowań wyznaczających zakres przedsięwzięcia. Ma to istotne znaczenie, gdyż granice przedsięwzięcia determinują zarówno zakres koniecznych analiz środowiskowych, jak i określenie stron postępowania uprawnionych do udziału i zaskarżania wydanych w jego toku decyzji.

Zgodnie z ustawą PGG przymiot strony w postępowaniu w sprawie uzyskania koncesji przysługuje wyłącznie właścicielom i użytkownikom wieczystym nieruchomości objętych działalnością wydobywczą. Aby zawczasu rozstrzygnąć wątpliwości, komu winien przysługiwać status strony w procedurze środowiskowej, a zarazem ograniczyć możliwość blokowania procedury, należałoby tę regulację przenieść do przepisów środowiskowych.