Ze względu na lakoniczne brzmienie przepisów ustawy o pracowniczych programach emerytalnych (ustawa o PPE) przejście części zakładu pracy rodzi w praktyce poważne wątpliwości interpretacyjne w zakresie skutków, jakie przejście to wywołuje w odniesieniu do programu prowadzonego przez dotychczasowego lub nowego pracodawcę. W szczególności doniosłe jest to, czy i w jakim zakresie nowy pracodawca przejmuje program prowadzony przez dotychczasowego pracodawcę oraz jakie skutki wywiera to w zakresie uprawnień dotychczasowych pracowników nowego pracodawcy (tj. tych pracowników, którzy byli zatrudnieni jeszcze przed przejęciem części zakładu pracy).
Dwa programy
Na gruncie ustawy o PPE zasadą jest, że w przypadku przejścia zakładu pracy nowy pracodawca wstępuje w prawa i obowiązki dotychczasowego pracodawcy w zakresie prowadzonego programu (tzw. zasada sukcesji uniwersalnej) (art. 7 ust. 4 ustawy o PPE). Szczególnym przypadkiem sukcesji uniwersalnej na gruncie ustawy o PPE jest sukcesja następująca w przypadku przejścia części zakładu pracy. W tym przypadku nowy pracodawca nie może bowiem wstąpić w ogół praw i obowiązków wynikających z programu prowadzonego przez dotychczasowego pracodawcę. Program ten prowadzony jest co do zasady dla wszystkich pracowników. Wstąpienie przez nowego pracodawcę w ogół praw i obowiązków wynikających z dotychczasowego programu prowadziłoby do pozbawienia prawa do udziału w programie pozostałych pracowników dotychczasowego pracodawcy (tj. tych, którzy nie zostali przejęci przez nowego pracodawcę). Należy zatem uznać, że w tym przypadku nowy pracodawca wstępuje w ogół praw i obowiązków wynikających z programu prowadzonego przez dotychczasowego pracodawcę, ale tylko w takim zakresie, w jakim prawa te związane są z przejmowanymi pracownikami. Oznacza to, że nowy pracodawca nie przejmuje praw i obowiązków związanych z pracownikami, którzy nie przechodzą do nowego pracodawcy w ramach przejścia części zakładu pracy, ale tylko prawa i obowiązki związane z pracownikami przejmowanymi.
W powyższym przypadku dochodzi do podziału pracowniczego programu emerytalnego na dwa programy. Prawa i obowiązki wynikające z programu w części, w jakiej obejmował on przejętych pracowników, przechodzą na nowego pracodawcę, natomiast w pozostałym zakresie „pozostają" u dotychczasowego pracodawcy. Powyższe wynika z faktu, że przejście części zakładu pracy na nowego pracodawcę z jednej strony nie może pozbawiać praw i obowiązków wynikających z programu przysługujących pracownikom, którzy nie są objęci przejściem części zakładu pracy. Z drugiej strony musi zapewniać pracownikom, którzy przechodzą do nowego pracodawcy, przejście praw i obowiązków wynikających z programu, jakie przysługiwały im u dotychczasowego pracodawcy.
Skoro w przypadku przejęcia części zakładu pracy nowy pracodawca przejmuje część programu prowadzonego przez dotychczasowego pracodawcę, to rodzi się pytanie, czy dotychczasowi pracownicy nowego pracodawcy uprawnieni są do przystąpienia do przejętego programu (o ile nowy pracodawca nie prowadził własnego programu jeszcze przed przejęciem części zakładu pracy).
Tylko dla przejętych
W tym miejscu należy wskazać, że celem art. 7 ust. 4 ustawy o PPE nie jest przyznanie wszystkim pracownikom nowego pracodawcy prawa do uczestnictwa w programie. Chodzi jedynie o zapewnienie ochrony praw pracowników objętych przejściem części zakładu pracy. W ustawie o PPE nie ma natomiast przepisu, który pozwalałby rozciągnąć w sposób automatyczny program prowadzony dla pracowników przejętych na skutek przejścia zakładu pracy na wszystkich pracowników nowego pracodawcy. Przepisem tym z pewnością nie jest art. 5 ust. 1 ustawy o PPE zawierający ogólną regułę funkcjonowania pracowniczych programów emerytalnych. Artykuł 7 ust. 4 ustawy o PPE stanowi bowiem wyjątek od podstawowej zasady ustawy o PPE, jaką jest dobrowolność pracodawcy w tworzeniu programu. Konsekwentnie przepisu tego – jako wyjątku od zasady – nie należy interpretować rozszerzająco i nadawać mu znaczenia, które w żaden sposób nie wynika z jego celu ani treści. W przypadku przejęcia przez nowego pracodawcę programu, w sytuacji gdy nie prowadził on dotychczas własnego programu, dotychczasowi pracownicy nowego pracodawcy nie nabędą zatem prawa do przystąpienia do nabytego programu.
