Jak przegrać wojnę

Historia Sił Zbrojnych RP po 1989 r. to nieprzerwany ciąg następujących po sobie cyklicznie reform i restrukturyzacji pod hasłem „armia mniejsza, ale sprawniejsza”. Co w efekcie doprowadziło do utraty przez polskie wojsko zdolności obronnych. Jednak redukcji jednostek bojowych towarzyszył drugi równoległy, ale skierowany w przeciwną stronę proces tworzenia nowych struktur kierowania i dowodzenia. Głównie takich, które w większości przypadków dublowały struktury już istniejące, zwiększając tylko koszty i chaos kompetencyjny. Przykładem może być tutaj chociażby utworzenie w 2003 r. Dowództwa Operacyjnego, które pod względem kompetencji dubluje istniejący już w ramach Sztabu Generalnego Zarząd Planowania Operacyjnego.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, proponowana przez Biuro Bezpieczeństwa Narodowego reforma ma oczywiście swoje praktyczne uzasadnienie i jest na pewno potrzebna. Jednak wątpliwości budzi wybrany kierunek zmian oraz jego uzasadnienie. Szef BBN Stanisław Koziej uważa, że głównym argumentem za reformą jest dostosowanie modelu kierowania i dowodzenia Siłami Zbrojnymi RP do modelu funkcjonującego u naszych sojuszników. Rozumowanie to ma jednak kilka słabych punktów.

Najpierw strategia, potem struktura

Po pierwsze, reforma systemu dowodzenia powinna być konsekwencją, czyli jednym z kolejnych etapów, kompleksowego procesu zmian strategicznych w systemie obronnym państwa, który powinien zostać zapoczątkowany zmianą dotychczasowej polityki i strategii obronności, następnie należy przeprowadzić zmianę strategii wojennej, w dalszej kolejności zreformować zostać strukturę systemu obronnego państwa oraz strukturę sił zbrojnych.

I dopiero wtedy może zostać zmieniona struktura systemu kierowania i dowodzenia siłami zbrojnymi, która powinna być następstwem wszystkich wcześniejszych zmian. Ta logiczna i zgodna z zasadami zarządzania strategicznego kolejność nie została niestety zachowana. Reforma systemu kierowania i dowodzenia została opracowana, a wdrażanie jej rozpoczęto, mimo braku nowej polityki i strategii bezpieczeństwa oraz braku nowej polityki i strategii obronności.

Misja polskiego wojska

Po drugie, proponowana przez prof. Kozieja zmiana struktury sytemu dowodzenia uzasadniana jest przez jej twórcę koniecznością dostosowania nowej struktury do standardów funkcjonujących w siłach zbrojnych innych państw NATO oraz uniwersalnego modelu kierowania.

Jednak Stanisław Koziej zapomina, że zgodnie z konstytucją misją polskiej armii jest obrona terytorium własnego kraju oraz że prezydent Bronisław Komorowski (bezpośredni przełożony szefa BBN) zapowiedział podczas odprawy kierowniczej kadry MON i sił zbrojnych 13 marca 2013 r., że „zdecydowanie zrywamy ze (….) strategią ekspedycyjną. Nie ekspedycje zewnętrzne na antypody świata, ale gotowość do obrony własnego terytorium jest dla nas priorytetem”.

Zgodnie zatem z konstytucją i słowami prezydenta to wymagania związane z obroną terytorium kraju powinny być pierwszym i najważniejszym kryterium branym pod uwagę przy konstruowaniu struktury nowego systemu dowodzenia.

Pomieszanie kompetencji

Po trzecie, patrząc z punktu widzenia teorii nauki o organizacji i zarządzaniu, proponowana przez prof. Kozieja reforma powoduje rozdzielenie pomiędzy różne i w znacznym stopniu autonomiczne podmioty czterech niepodzielnych funkcji kierowania: planowania, organizowania, przewodzenia i kontrolowania.
Zgodnie bowiem z założeniami reformy planowaniem strategicznym zajmować się będzie Sztab Generalny, organizowaniem Dowództwo Generalne, przewodzeniem Dowództwo Operacyjne, natomiast kontrolowaniem prawdopodobnie MON.

To niedopuszczalne rozbicie procesu kierowania polskim wojskiem pomiędzy cztery podmioty spowoduje prawdopodobnie bardzo niekorzystne skutki dla procesu kierowania nimi w postaci: zerwania ciągłości procesu kierowania, naruszenia jego jednolitości oraz pomieszania kompetencji i odpowiedzialności.

Jakie to może wywołać skutki, nie trzeba chyba nikogo przekonywać.

Przygotować naród do konfliktu

Po czwarte, głównym zadaniem szefa resortu obrony narodowej, jak ustawa o urzędzie ministra obrony, powinno być koordynowanie, w imieniu Rady Ministrów, przygotowaniem systemu obronnego państwa do wojny. Siły zbrojne są bardzo ważnym elementem tego systemu, ale niestety tylko elementem, który sam nie może prowadzić wojny.