Traktat byłby lepszy niż wyrok Trybunału

Orzeczenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, oddalające pozew Powiernictwa Pruskiego to bardzo dobra wiadomość.

To sygnał, że jeden z najważniejszych trybunałów europejskich uznaje, iż wracanie do spraw majątkowych sprzed 60 lat wynikłych z tragicznej sytuacji Polski po II wojnie światowej jest bezprzedmiotowe.

Ten werdykt osłabia pozycję Powiernictwa Pruskiego i to jest jego najważniejszy efekt. Tym bardziej że większość niemieckich mediów, informując o orzeczeniu strasburskiego Trybunału, skupiło się na zasadniczej tezie werdyktu. Wskazuje on , że "artykuł 1. protokołu I do europejskiej konwencji praw człowieka nie może być interpretowany jako ogólne zobowiązanie państw sygnatariuszy do zwrotu własności, którą pozyskały one przed ratyfikowaniem konwencji". Polska ratyfikowała konwencję w 1994 roku. Tym samym orzeczono więc, że żądania odszkodowań za przymusowe powojenne wysiedlenia nie mają oparcia w europejskiej konwencji praw człowieka.

Przykry dla sądowych pieniaczy komunikat wzmocniła kanclerz Angela Merkel, spotykając się z Donaldem Tuskiem. Także szef niemieckiej dyplomacji Frank-Walter Steinmeier ogłosił, że decyzję Trybunału przyjął z uznaniem jako potwierdzenie, iż w stosunkach polsko-niemieckich nie ma żadnych otwartych kwestii majątkowych w związku z II wojną światową.

[srodtytul]Niepokojący ton[/srodtytul]

W komentarzach, jakie towarzyszyły decyzji, pojawił się jednak pewien niepokojący ton, który warto skomentować.

Jeden z niemieckich ekspertów do spraw polskich Kai-Olaf Lang wyraził opinię, że "w Strasburgu ponieśli porażkę nie tylko ci , którzy żądają zwrotu utraconych majątków, ale także te siły w Polsce, które wyolbrzymiały zagrożenie ze strony Pruskiego Powiernictwa".

W podobny ton teorii o dwóch wrogach polsko-niemieckiego porozumienia uderzył komentator "Gazety Wyborczej" Bartosz Wieliński, głosząc, że rok temu premier Jarosław Kaczyński z premedytacją i złą wolą wykorzystał pozwy Powiernictwa Pruskiego do zaostrzenia kursu wobec Niemiec. Autor "Gazety" stwierdził, że ówczesna szefowa MSZ Anna Fotyga pogroziła, iż w odwecie Polska renegocjuje traktat graniczny.

To wyjątkowo nieuczciwe przedstawienie sporu sprzed roku. Rząd Kaczyńskiego miał prawo czuć się zaniepokojony pozwami i powrócić do kwestii zamknięcia drogi do roszczeń za pomocą zmian w traktacie polsko-niemieckim. Brak klauzuli zamykającej wszelkie kwestie majątkowe w traktacie z 1991 roku można uznać za zaniedbanie ówczesnego szefa MSZ Krzysztofa Skubiszewskiego.

Anna Fotyga postawiła postulat uzupełnienia traktatów z początku lat 90., aby jakiekolwiek awantury i spory w kwestiach własnościowych uniemożliwić, a nie po to, by stosunki polsko-niemieckie zaogniać. Na taką traktatową klauzulę rząd RFN nie chce się jednak zgodzić, gdyż mogłaby ona być dla niemieckich władz kłopotliwa: musiałyby one albo od roszczeń się odciąć, albo je przejąć na własną odpowiedzialność.

[srodtytul]Zapał osłabiony[/srodtytul]

Berlin wolał więc już parę lat temu zadeklarować, że pozwy nie mają szans. Werdykt w Strasburgu potwierdził, że niemiecki rząd miał w tej sprawie rację, ale to, co dla jednego kraju jest wystarczającym zapewnieniem, dla drugiego – jak Polska – jest wciąż związane ze zbyt dużym ryzykiem. Bo skoro wciąż nie ma w tej sprawie żadnych gwarancji traktatowych, to pozwy mogą co pewien czas powracać.

Pewnie werdykt Trybunału w Strasburgu na pewien czas osłabi zapał rewanżystów do pisania kolejnych pozwów, ale żadne państwo nie powinno w kwestii tak istotnej dla swojej racji stanu liczyć wyłącznie na pozytywne wyroki sądowe.

Nasi niemieccy partnerzy zmian w traktacie nie chcą. Dawali do zrozumienia, że gdyby Trybunał przyznał rację odwetowcom, to znaleźliby jakieś rozwiązanie pozytywne dla Polski. Rząd Tuska przyjął to do wiadomości – ale ja nadal będę twierdził, że lepiej zamknąć sprawę drogą traktatową, niż cieszyć się z orzeczeń sądowych. Werdykt strasburski osłabia pozycję Powiernictwa, ale nie zamyka sprawy ostatecznie.

A właśnie pełen spokój powinien być normą w polsko-niemieckich relacjach po tak strasznej przeszłości. I polscy politycy mieli i mają prawo postulowania zmian w traktacie zamykających kwestie majątkowe i nieuczciwe jest sugerowanie, że te postulaty to dowód chęci psucia relacji po obu stronach Odry.

To niemieccy obywatele związani z obecnym rządem – a przypomnijmy, że inicjator pozwu Rudi Pawelka jest członkiem CDU – rozpoczęli ten spór. Premier Jarosław Kaczyński czy minister Anna Fotyga jedynie zareagowali na jego możliwe złe efekty.

[srodtytul]Test z dojrzałości[/srodtytul]