Ziemkiewicz: Platforma, czyli PZPR reaktywacja

To, że pierwszą troską Donalda Tuska po wyborczym zwycięstwie okazuje się wyzerowanie Grzegorza Schetyny, dziwić może tylko kogoś, kto zupełnie nie zna historii Platformy Obywatelskiej, względnie kogoś, kto bardzo intensywnie stara się nie przyjmować jej do wiadomości. Takie psychologiczne wyparcie, wynikające z zacietrzewionego przekonania, że "naszej partii" nie wolno krytykować, "bo wiadomo, kto by zdobył władzę, gdyby PO ją utraciła", wydaje się w tej chwili bardzo powszechne wśród elit III RP. Ale mimo to spróbujmy przypomnieć, czym Platforma miała być, a czym się nie stała w stopniu najmniejszym.

Teleturnieje  i pornosy

Otóż – jakkolwiek groteskowo to brzmi w kontekście późniejszych wydarzeń – PO miała być partią zupełnie inną niż dotychczasowe. Nie watahą budowaną wokół wodza (jak partie prawicowe) ani klaką zebraną wokół salonu (jak UD) i nie grupą interesu (jak lewica i ludowcy). Platforma – co podkreślała jej nazwa – miała zagospodarować obywatelską aktywność zrodzoną przez III RP. Miała się stać infrastrukturą umożliwiającą awans i twórcze działanie ludziom nowym, którzy sprawdzili się w samorządach i działalności pozarządowej. Jej terenowe struktury miały być budowane spontanicznie, a ich zarządy, aż do szczebla krajowego, wyłaniane oddolnie – w drodze prawyborów.

Tak samo miały być konstruowane listy wyborcze, a więc i reprezentacja parlamentarna. Prawybory miały gwarantować, że kandydatami na posłów i senatorów z konkretnych okręgów (jednomandatowych, co wtedy PO bardzo mocno postulowała) będą ludzie rzeczywiście tam znani: lokalni liderzy i społecznicy wnoszący do działalności partii autentyczne problemy i emocje społeczeństwa. Trzej równorzędni liderzy prezentowali się raczej jako patroni, menedżerowie tej struktury niż wodzowie partyjni.

Nawet zapowiedź rezygnacji z dotacji budżetowej, pobrzmiewającą tanim populizmem, przedstawiano jako element odzyskiwania państwa dla obywateli – ruch oddolny, zakorzeniony w społeczeństwie i mu potrzebny, miał pozyskiwać donacje od ludzi, którym służył.

Zestawienie zapowiedzi sprzed dziesięciu lat z późniejszą polityczną drogą Donalda Tuska i jego formacji, a zwłaszcza ze stanem dzisiejszym, daje efekt groteskowy. W tym kontekście triumf, jakim jest utrzymanie się u władzy na kolejną kadencję, wygląda jak sukces telewizji, która startowała, głosząc wiarę, iż można zdobyć masową oglądalność ambitnym kinem, teatrem i transmisjami z filharmonii – i teraz się cieszy, że faktycznie zdominowała rynek, przemilczając, że po drodze przerzuciła się na teleturnieje, filmy z mordobiciem i pornosy.

Kibicujący Tuskowi celebryci intelektu i gwiazdorzy mediów na wszelkie sposoby odmieniają w kontekście jego triumfu słowo "normalność". Trudno o bardziej chybioną pochwałę. Pod jakimkolwiek względem porównamy partię Tuska, i coraz bardziej tylko Tuska, z partiami zachodnimi, stwierdzić musimy, iż właśnie z demokratyczną normalnością nie ma ona nic wspólnego. Wszystko poszło dokładnie odwrotnie, niż być miało.

Lizusostwo i intrygi

Zamiast aktywności oddolnej mamy lokalnych okupantów skupionych na rozdzielaniu "konfitur władzy" w postaci posad, stanowisk, miejsc w radach i zarządach, zamówień i kontraktów. Czynnikiem, który decyduje o pozycji poszczególnych działaczy, jest zaufanie partyjnego "barona", a z kolei o pozycji "barona" decyduje zaufanie prezesa. A kiedy – jak po aferze hazardowej – prezes gwałtownie zmienia swe sympatie, troską terenowych działaczy, jeśli nie chcą ginąć razem z popadającym w niełaskę protektorem, jest w porę zmienić "podwieszenie".

Życie wewnętrzne partii jest więc pasmem intryg, manewrów i morderczej rywalizacji koterii o "ucho" partyjnego decydenta; a sama partia postrzegana jest jako paramafijna struktura wzajemnego popierania się w karierze. Karierze, której istotnym warunkiem jest lizusostwo względem swojego protektora (symboliczne kwiaty dla Cezarego Grabarczyka, którymi działaczka z Lublina załatwiła sobie wyborczą jedynkę) i przede wszystkim względem lidera. Dobrze zrozumiał to mazowiecki działacz, który po publicznej wypowiedzi, iż "Tusk otacza się lizusami", i otrzymanej wtedy lekcji szybko włączył się w rywalizację, kto bardziej gorliwie zapewni, że prezes jest "wielkim mężem stanu", "dotkniętym geniuszem", i nawet roczne dzieci po zobaczeniu go w telewizji długo jeszcze się uśmiechają.

A prezes bynajmniej nie wydaje się tym zażenowany. Dzieli i rządzi, rozgrywa koterie przeciwko sobie, dbając, aby nikt mu nie wyrósł zanadto. Dla nikogo nie było tajemnicą, że najbardziej beznadziejni ministrowie jego rządu utrzymują stanowiska dlatego, że od jakości rządzenia ważniejsza jest wewnętrzna gra partyjna – wspomniany już Grabarczyk ze swą spółdzielnią był niezbędny do szachowania schetynowców, a Ewa Kopacz słynie ze ślepego oddania wodzowi.

Co taka partia ma wspólnego z modelem CDU czy UDF, nie wspominając o partiach anglosaskich? Czy w jakimkolwiek kraju zachodnim po zwycięskich wyborach lider zabiera się do likwidowania wewnątrzpartyjnej opozycji, i to jeszcze otwarcie używając argumentu, że musi być wiadomo, kto rządzi? Czy w jakiejkolwiek poważnej partii europejskiej istnieją struktury analogiczne do platformerskich spółdzielni? Czy którykolwiek z zachodnich przywódców używa do sprawowania władzy podobnych mechanizmów co Tusk?

Najwięcej może podobieństw dałoby się znaleźć u Berlusconiego, ale też właśnie jego rządy krytykowane są w Europie jako naruszające standardy i dobre obyczaje demokracji.