Nowy sposób na kryzys

Ani świat europejskiej polityki, ani nauki nie przewidział kryzysu, u którego źródeł tkwiła zarówno niewydolność rynku, jak i błędy polityków, ani też mu nie zapobiegł. Nie zmarnował jednak szansy, jaką kryzys stworzył dla uruchomienia reform. Kryzys pokazał całkiem namacalnie potrzebę pogłębienia koordynacji europejskiej polityki gospodarczej.

Z bezprecedensową – biorąc pod uwagę złożoność procesu decyzyjnego Unii – szybkością powstał pakiet reform inspirowanych przez kryzys. Najwcześniej weszły w życie regulacje tworzące europejski system nadzoru finansowego, a także praktyczne uruchamianie procedur oceny polityki gospodarczej w ramach tzw. semestru europejskiego. Równolegle – zbyt wolno i niedostatecznie odważnie, a więc i nieskutecznie – przebiega proces poszukiwania rozwiązań w zakresie kryzysu długu publicznego.

Kraje o zrównoważonej polityce budżetowej przeszły przez kryzys w lepszej kondycji

Reforma zarządzania gospodarczego, zawarta w tzw. sześciopaku, jest próbą znalezienia równowagi między, nieadekwatnością narodowych systemów rozwiązywania problemów o charakterze ogólnoeuropejskim, a poszanowaniem narodowej suwerenności w obszarze fiskalnym. Mimo iż na pełne rezultaty reformy przyjdzie nam poczekać, to w krótkim okresie można oczekiwać jej pozytywnego wpływu na zaufanie rynków finansowych.

Reforma zarządzania gospodarczego

Nowy pakiet regulacji prawnych reformuje system zarządzania gospodarczego w Unii Europejskiej, eliminując wiele słabości makroekonomicznego i fiskalnego nadzoru. Niektóre z nich ujawnił kryzys, inne były już wcześniej rozpoznane. Kryzys pokazał, iż nieodpowiedzialna polityka budżetowa i makroekonomiczna, wymykające się spod kontroli deficyty i długi oraz równowaga makroekonomiczna zwiększyły podatność niektórych gospodarek na kryzys. Kraje o zrównoważonej polityce budżetowej i zaawansowanych reformach strukturalnych przeszły przez kryzys w lepszej kondycji. Budując stabilność warunków makroekonomicznych, pakiet stwarza też szanse na pobudzenie wzrostu i poprawę konkurencyjności.

Tocząca się od początku kryzysu debata określiła cztery obszary wymagające reform: monitorowanie procesów budżetowych, powiązanie nierównowag makroekonomicznych z finansami publicznymi, przestrzeganie regulacji europejskich oraz zarządzanie kryzysowe. Ten ostatni obszar nie został ujęty w pakiecie. Kryzys pokazał z całą brutalnością, że państwa członkowskie nie wykorzystują dobrych okresów koniunktury dla tworzenia przestrzeni budżetowej do wykorzystania w czasie kryzysu. Prowadziło to do nadmiernych wydatków budżetowych, albowiem rosnące dochody były najczęściej wykorzystywane do zwiększenia wydatków.

Jasne kryteria

W celu wyeliminowania tych niekorzystnych schematów w polityce makroekonomicznej reforma proponuje mechanizmy oceniające wzrost wydatków z punktu widzenia ich średniookresowej stabilności. Monitorowaniu będzie podlegała także dynamika zadłużenia. Okazało się bowiem, iż dynamika długu publicznego określana jest także przez czynniki inne niż deficyt, a w warunkach słabnącego wzrostu utrzymywanie deficytu na poziomie 3 procent nie gwarantuje obniżenia wskaźnika zadłużenia. Stąd wprowadzono do systemu także dopuszczalne wskaźniki dynamiki długu publicznego i ich monitorowanie.

W rezultacie mamy nowy system zarządzania gospodarczego, który zmniejsza ryzyko powtórki kryzysu.

Reforma wprowadza pełnię przestrzegania zarówno 3-proc. limitu deficytu, jak i 60-proc. limitu długu

Po pierwsze, w odniesieniu do paktu stabilności i wzrostu, wprowadza pełnię przestrzegania zarówno 3-procentowego limitu deficytu, jak i 60-procentowego długu. Jasne kryteria zobowiązują państwa do respektowania średniookresowych celów budżetowych, przy ograniczeniu pola budżetowych manewrów. Procedury nadzoru są znacznie bardziej precyzyjne. Zwiększonej odpowiedzialności, przejrzystości i demokratycznej legitymacji służyć ma dialog ekonomiczny, w którym uczestniczy także Parlament Europejski. Dla zwiększenia skuteczności procesu wprowadzona została metoda odwróconego głosowania kwalifikowaną bądź zwykłą większością. Przyjęto także zasadę, iż w przypadku wszystkich decyzji Rada działa na podstawie rekomendacji i propozycji Komisji Europejskiej.

Mocniejsza Komisja

Po drugie, w odniesieniu do nowego mechanizmu nadzoru w obszarze zapobiegania makroekonomicznym nierównowagom i ich korygowania, jego podstawą będzie zestaw wskaźników, a następnie, dla uzasadnionych przypadków, pogłębiona analiza ekonomiczna oraz rekomendacje, a także sankcje w przypadku braku działania zgodnie z rekomendacjami. Parlament i Rada będą konsultowane przez Komisję w sprawie listy wskaźników. Obowiązuje także zasada odwróconego głosowania kwalifikowaną większością, co utrudnia upolitycznienie decyzji.