Rewolucja w placówkach medycznych od 1 lipca

Dziś wchodzi w życie ustawa z 15 kwietnia 2011 o działalności leczniczej (DzU nr 112, poz. 654, dalej ustawa o działalności leczniczej). Zastąpiła ona dotychczas obowiązującą ustawę z 30 sierpnia 1991 o zakładach opieki zdrowotnej (DzU z 2007 r. nr 14, poz. 89 ze zm., dalej ustawa o ZOZ).

Wejście w życie nowych regulacji zostało rozłożone na dwa etapy. 1 lipca 2011 to data początkowa pierwszego z nich. Od tego dnia obowiązuje większość regulacji ustawy o działalności leczniczej. Kilka jej przepisów – wymagających zastosowania dłuższego okresu dostosowawczego – wejdzie w życie z początkiem przyszłego roku.

Likwidacja krótszych dniówek...

Art. 32g ustawy o ZOZ przewidywał obowiązek stosowania skróconych norm czasu pracy do części pracowników zatrudnionych w pracowniach radiologicznych, radioterapii, medycyny nuklearnej, fizykoterapii, patomorfologii, histopatologii, cytopatologii, cytodiagnostyki, medycyny sądowej i prosektoriów.

Ustalał dla tych osób sztywną, 5-godzinną normę dobową i 25-godzinną przeciętną tygodniową. Jego uzupełnieniem był art. 32i ust. 1 ustawy o ZOZ, który wprowadzał zakaz zatrudniania osób korzystających ze skróconej normy czasu pracy w systemie równoważnym.

Na podstawie tych przepisów Departament Prawny GIP wydał stanowisko (GPP-302-4560-154/08/PE), w którym stwierdził, że pracownikom korzystającym ze skróconych norm czasu pracy nie można polecać pełnienia dyżurów medycznych.

Ustawa o działalności leczniczej powoduje rewolucję w tym zakresie. Nie powiela bowiem regulacji skracającej normy czasu pracy pracowników podmiotów leczniczych, wykonujących pracę w warunkach szkodliwych dla zdrowia lub uciążliwych. Dlaczego? Bo jak wynika z uzasadnienia projektu tej ustawy, nie ma takich uregulowań w ustawodawstwie innych państw europejskich.

W opinii ekspertów lepsze rezultaty przynosi respektowanie wobec pracowników zatrudnionych w warunkach szkodliwych przepisów i norm bhp oraz bieżące monitorowanie wszystkich występujących w środowisku pracy zagrożeń.

Mogłoby to oznaczać gwałtowną zmianę sytuacji wszystkich pracowników podmiotów leczniczych zatrudnionych w pracowniach i zakładach, w których występują warunki szkodliwe lub uciążliwe, gdyby nie przepis przejściowy, tj. art. 214 ustawy o działalności leczniczej.

Gwarantuje on pracownikom zatrudnionym w warunkach szkodliwych lub uciążliwych stosowanie pięciogodzinnej normy czasu pracy przez trzy lata, licząc od daty wejścia w życie ustawy, czyli do 1 lipca 2014.

Stanowi kopię art. 32g ust. 3 i 5 ustawy o ZOZ, ale nie ma w nim wzmianki na temat możliwości zatrudniania takich pracowników w równoważnym czasie pracy. Regulacji zabraniającej zatrudniania takich pracowników w przedłużonym dobowym wymiarze czasu pracy nie zawiera również art. 94 ustawy o działalności leczniczej, który dotyczy możliwości stosowania systemu równoważnego.

W efekcie powstaje wątpliwość, czy pracodawcy będą mogli zatrudniać takich pracowników w równoważnym czasie pracy i polecać im pełnienie dyżurów medycznych w okresie przejściowym, w którym znajdują do nich jeszcze zastosowanie skrócone normy czasu pracy. Działanie takie nie będzie wprost zabronione przez prawo, nie jest jednak pewne, czy będzie zgodne z intencją ustawodawcy.

Wątpliwości nie budzi sytuacja pracowników korzystających dotychczas ze skróconej do pięciu godzin normy dobowej po 2 lipca 2014. Po zakończeniu okresu przejściowego będzie ich obowiązywać podstawowa norma czasu pracy podmiotu leczniczego, czyli 7 godzin 35 minut na dobę oraz przeciętnie 37 godzin 55 minut w tygodniu pracy.

W konsekwencji pracowników tych będzie można zatrudniać w systemie równoważnym, polecać pełnienie dyżurów medycznych czy zobowiązać do pozostawania w gotowości do udzielana świadczeń zdrowotnych na ogólnych zasadach.

...i dodatków w pogotowiu

Kolejna ważna zmiana w porównaniu z ustawą o ZOZ to likwidacja dodatków za pomoc doraźną przysługujących pracownikom wykonującym zawód medyczny w pogotowiu ratunkowym. Ustawa o działalności leczniczej nie powiela bowiem normy art. 32ł ustawy o ZOZ. Zatem świadczenia należne takim osobom zniknęły 30 czerwca 2011. Ale nie dla wszystkich.

Zachowają go osoby zatrudnione w takich podmiotach leczniczych, które przeniosły przepisy ustawy o ZOZ do swoich przepisów wewnątrzzakładowych. Pozbawienie prawa do dodatków będzie wymagało uzyskania ich zgody lub stosowania trybu wypowiedzenia zmieniającego.

Przykład 1

Oddział pogotowia ratunkowego tworząc regulamin wynagradzania obowiązujący zatrudnionych w nim pracowników, zawarł w nim treść art. 32ł ustawy o ZOZ.

Tym samym zapisy regulaminu stanowiące o prawie do 30-proc. dodatku dla pracowników medycznych zatrudnionych w zespołach wyjazdowych pogotowia oraz 20-proc. dodatku dla personelu medycznego pogotowia zatrudnionego poza takimi zespołami weszły na stałe do warunków zatrudnienia tych osób.

W takim wypadku utrata mocy obowiązującej ustawy o ZOZ nie powoduje automatycznego pozbawienia tych dodatków. Aby je zlikwidować, trzeba zmienić regulamin. A że to modyfikacja niekorzystna, będzie wymagała zastosowania trybu porozumienia lub wypowiedzenia zmieniającego w stosunku do każdego z uprawnionych do pobierania tych świadczeń.

Dyżury medyczne

Wejście w życie nowych przepisów powoduje również pewne zmiany w zakresie dyżurów medycznych i ich rozliczania. Najistotniejszą z nich jest rozszerzenie katalogu podmiotów, których personel medyczny będzie mógł pełnić takie dyżury.

Jest to konsekwencją odejścia od wynikającego z art. 32j ustawy o ZOZ ograniczenia możliwości polecania dyżurów medycznych pracownikom zakładów przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga udzielania całodobowych świadczeń zdrowotnych.

Pod rządami art. 95 ust. 1 ustawy o działalności leczniczej dyżur będzie dostępny dla dwóch rodzajów podmiotów wykonujących działalność leczniczą.

Chodzi o te realizujące działalność zarówno w zakresie udzielania świadczeń szpitalnych, jak też stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych innych niż szpitalne (art. 2 ust. 2 pkt 2 ustawy o działalności leczniczej).

Co istotne, przez świadczenia szpitalne rozumie się nie tylko wykonywane całą dobę kompleksowe świadczenia, jak: diagnozowanie, leczenie, pielęgnacja czy rehabilitacja, niemożliwe do realizacji w ramach innych stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych lub ambulatoryjnych świadczeń zdrowotnych.

W zakres tego pojęcia wchodzą również świadczenia udzielane z zamiarem zakończenia hospitalizacji w okresie nieprzekraczającym 24 godzin (art. 2 ust. 1 pkt 11 ustawy o działalności leczniczej). Już z tego względu możliwość stosowania dyżuru medycznego rozszerzy się o pracowników szpitali zatrudnionych przy udzielaniu tego typu świadczeń doraźnych.

Możliwość polecania dyżurów medycznych przestała być przywilejem zarezerwowanym wyłącznie dla podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych przez całą dobę.

Mogą je również stosować podmioty prowadzące działalność w formie stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych innych niż szpitalne. A więc wszystkie jednostki udzielające świadczeń opiekuńczych, pielęgnacyjnych, paliatywnych czy hospicyjnych.

Dotyczy to także podmiotów udzielających świadczeń z zakresu opieki długoterminowej, rehabilitacji leczniczej, leczenia uzależnień, psychiatrycznej opieki zdrowotnej oraz lecznictwa uzdrowiskowego, przeznaczonych dla pacjentów, których stan zdrowia wymaga udzielania całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych w odpowiednio urządzonych stałych pomieszczeniach (art. 2 ust. 2 pkt 12 ustawy o działalności leczniczej).

Ta zmiana pozwoli wielu zakładom uelastycznić planowanie czasu pracy i ograniczyć ilość kontraktów zawieranych z zewnętrznymi specjalistami.

Przykład 2

Stacja dializ zatrudnia pracowników medycznych mających wyższe wykształcenie. Udziela całodziennych świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki długoterminowej.

Do 1 lipca br. nie miała prawa polecać pracownikom zatrudnionym przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych pełnienia dyżurów medycznych. Teraz może już to robić.