Tak uznał Sąd Najwyższy w uchwale z 29 czerwca 2016 r., III CZP 31/16.
Sąd rejonowy ustanowił na rzecz każdoczesnych właścicieli określonych nieruchomości (wnioskodawców) służebność drogi koniecznej na innych, szczegółowo opisanych nieruchomościach, stanowiących własność gminy i oddanych w użytkowanie wieczyste spółce komandytowej (dalej: spółce) oraz zasądził na rzecz właściciela nieruchomości obciążonych (gminy) stosowne wynagrodzenie.
Rozpoznając apelację spółki - wieczystego użytkownika nieruchomości obciążonych - sąd okręgowy powziął poważne wątpliwości, czy w przypadku żądania przez wnioskodawcę ustanowienia służebności drogi koniecznej na prawie własności nieruchomości oddanej w użytkowanie wieczyste można ją ustanowić na prawie użytkowania wieczystego. Zagadnienie to przedstawił do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu.
Sąd Okręgowy wskazał, że w sprawie o ustanowienie służebności drogi koniecznej postępowanie wszczynane jest na wniosek, w którym wnioskodawca powinien określić żądanie, wskazać wszystkich właścicieli nieruchomości, przez które ma przebiegać droga, a także oznaczyć inne osoby zainteresowane (art. 506 i art. 626 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego). Wnioskodawcy żądali ustanowienia służebności na prawie własności, natomiast zarówno właściciel, jak i użytkownik wieczysty żądali przyznania wynagrodzenia, przy czym takie żądanie użytkownika jest równoznaczne z wnioskiem o obciążenie służebnością prawa użytkowania wieczystego. W orzecznictwie dominuje pogląd o dopuszczalności ustanowienia służebności na prawie użytkowania wieczystego. Jednakże nie była dotychczas rozważana sytuacja, w której zarówno właściciel nieruchomości, jak i użytkownik wieczysty wyrażają zgodę na ustanowienie tej służebności.
W ramach dokonanych ustaleń sąd okręgowy przychylił się do stanowiska, że w sprawie o ustanowienie służebności drogi koniecznej sąd nie jest związany treścią wniosku i w przypadku żądania przez wnioskodawcę jej ustanowienia na prawie własności nieruchomości oddanej w użytkowanie wieczyste, może ją ustanowić na prawie wieczystego użytkowania. Jest on bowiem obowiązany do wszechstronnego i wnikliwego rozważenia interesu społeczno-gospodarczego w celu oceny, czy rzeczywiście należałoby obciążyć prawo użytkowania wieczystego, a nie prawo własności nieruchomości zgodnie z żądaniem wnioskodawcy. Ustanowienie drogi koniecznej może bowiem w różnym stopniu naruszać sferę korzystania z nieruchomości przez użytkownika wieczystego.
